Εδώ και πολλά χρόνια υποπτευόμουν μια ύποπτη σχέση ανάμεσα στους πιστούς των θρησκειών και στους συνωμοσιολόγους που δεν τολμούσα να συσχετίσω ανοιχτά επειδή την θεωρούσα τολμηρή, μέχρι που κατηγοριοποίησα τέσσερα ουσιώδη χαρακτηριστικά που ενοχοποιούν μια τέτοια σχέση, άσχετα αν σ’ αυτή την σχέση υπάρχουν άθρησκοι συνωμοσιολόγοι ή πιστοί που αρνούνται τις περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας. Μια σχέση όμως την έχουν και ελπίζω να συμφωνήσετε μαζί μου αφού οι περισσότερες μελέτες αντιμετωπίζουν τις συνωμοσιολογικές πεποιθήσεις σαν ενδείξεις ψυχολογικής διαταραχής, πράγμα που λόγω του μεγάλου αριθμού των πιστών δεν κάνουν το ίδιο και για αυτούς, αναγκάζοντάς μας να θυμηθούμε τη λογική εκείνου που αναρωτιόταν ποιοι θα έπρεπε να βρίσκονται μέσα στα ψυχιατρεία και ποιοι έξω!
Οι συνωμοσιολόγοι δείχνουν πάντα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το παράξενο και το υπερφυσικό, όπως είναι η μαγεία, η μαντεία, η μεταθανάτια ζωή και άλλα χαρακτηριστικά απόλυτα σχετικά με ότι πρεσβεύουν οι θρησκείες.
Να οι τέσσερις κοινές κατηγορίες:
1. Είναι απόλυτοι.
2. Είναι αντιεπιστημονικοί.
3. Χαρακτηρίζονται από φανατισμό.
4. Συγκεντρώνονται σε συνασπισμούς και ομάδες.
Θα τις δούμε μια μία τις κατηγορίες αυτές αφού πρωτύτερα αναφέρω τις βασικότερες θεωρίες συνωμοσίας που κυριαρχούν παγκοσμίως, προκειμένου να αναδειχτούν τα πιο πάνω χαρακτηριστικά που είναι ενδογενή στη λατρευτική πίστη και των δυο.
1. Η καταστροφική προφητολογία είναι αυτή που κυριαρχεί στους περισσότερους συνωμοσιολόγους που αναζητούν σύμβολα και συμβολισμούς σε κάθε γεγονός και έκφανση της ζωής.
2. Πίστη ότι οι εξωγήινοι μας επισκέπτονται όμως οι κυβερνήσεις τους αποκρύπτουν επιμελώς.
3. Οι κυβερνήσεις συνωμοτούν σε βάρος των πολιτών ελέγχοντας τους πληθυσμούς με ψεκασμούς από αεροπλάνα, επιβάλλοντας εμβολιασμούς για την μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού, μόλυνση του νερού με φθόριο και άλλα μέσα.
4. Ο άνθρωπος ποτέ δεν πάτησε στη Σελήνη, η Γη είναι επίπεδη, μας παρακολουθούν από τα κινητά και με παντός είδους κρυφές κάμερες που τοποθετούν ακόμα και σε ντρόουνς που μοιάζουν με πουλιά.
5. Στον ακροδεξιό χώρο υφίσταται η πίστη ότι το Ολοκαύτωμα είναι ένας καλοστημένος μύθος ή μια υπερβολή.
6. Η κλιματική αλλαγή προωθείται σαν ιδέα επειδή εξυπηρετεί κάποια κυβερνητικά φάνς και επιχειρήσεις που ο ένας ευνοεί τον άλλον.
7. Ιδιαίτερα στην Αμερική πολλοί πιστεύουν στην συνωμοσιολογία της QAnon, ερπετόφερτων και παιδεραστών που ηγείται η Χίλαρι Κλίντον από μια πιτσαρία!
Οι διάφορες θεωρίες συνωμοσίας για την δολοφονία του Τζων Κένεντυ ακόμα δεν κόπασαν από το 1963, ενώ τα παιχνίδια συνωμοσίας με πειράματα ναρκωτικών, όπως τα περιβόητα πειράματα ΜΚ-Ultra του FBI και της CIA έδιναν και έπαιρναν την εποχή του ψυχρού πολέμου.
Αυτές είναι μόνο κάποιες ενδεικτικές θεωρίες συνωμοσιολογίας που κατευθύνουν μεγάλες κοινωνικές ομάδες εδώ και πολλά χρόνια, και φυσικά υπάρχουν πολλές ακόμα που φτάνουν σε ακόμα πιο εξωφρενικά συμπεράσματα, που για την ώρα παραβλέπω.
Στον πυρήνα της λογικής των συνωμοσιολόγων πάντα κυριαρχεί ο πανικός ή τουλάχιστον μια φοβία με ένα διαρκές ερώτημα να πλανάται στο μυαλό που τους ταλαιπωρεί «και αν πράγματι μας την έχουν στημένη…» διαμορφώνοντας μια ψυχολογία τρόμου όπου προσπαθούν να αντιμετωπίσουν συλλογικά μια αμυντική γραμμή δημιουργώντας, πότε μυστικά και πότε φανερά, συνασπισμούς και ομάδες που υπερασπίζονται την άποψή τους με επιμονή και εγωισμό σαν ναρκισσιστές, επειδή θέλουν πάντα να δείχνουν ότι είναι ενημερωμένοι και έξυπνοι, ανώτεροι από τους άλλους. Χαρακτηρίζονται δηλαδή από υπερβολική αυτοεκτίμηση και εγωκεντρισμό, και γι αυτό συχνά εκδηλώνουν μια επιλεκτική αρμοδιότητα.
Πάρτε όποια θεωρία συνωμοσίας θέλετε και θα συμφωνήσετε ότι οι οπαδοί των θεωριών αυτών δεν είναι διατεθειμένοι να απορρίψουν τίποτα από όσα παραδέχονται, ακόμα και όταν έρχονται αντιμέτωποι με αδιάσειστα στοιχεία για το αντίθετο. Οπότε, αντιλαμβάνεστε την ακλόνητη πίστη τους στην θεωρία που την πιστεύουν όπως ακριβώς πιστεύουν το δόγμα οι πιστοί των θρησκειών. Η μόνη διαφορά με τη θρησκεία είναι ότι στις θεωρίες συνωμοσίας εκτός των αβάσιμων ισχυρισμών υπάρχουν και μισές αλήθειες, ενώ στις θρησκείες απουσιάζει και το παραμικρό ίχνος αλήθειας!
Στην πρώτη κατηγορία έθεσα τους Απόλυτους και τους δογματικούς που δεν δέχονται με τίποτα ότι μπορεί να κάνουν λάθος. Πεπεισμένοι ότι δεν σφάλουν, πιστεύουν ακράδαντα τη θεωρία τους, όπως ακριβώς οι πιστοί τη θρησκεία τους. Αμφότεροι μοιρολατρούν για το μέλλον. Εδώ και χιλιάδες χρόνια όλες οι προφητείες μιλούν για καταστροφές, σεισμούς, πολέμους και κατακλυσμούς. Ούτε μια προφητεία για κάτι καλό που θα έπρεπε με ανυπομονησία να περιμένουμε. Βρίθουν τα θρησκευτικά βιβλία για όσα μας περιμένουν σαν ανταπόδοση των αμαρτιών οι πιστοί, και της κακιάς μας μοίρας οι άλλοι, που συνωμοτικά μας χρησιμοποιούν για να κερδίζουν κάποιοι εξαπατώντας μας. Οι πρώτοι πουλούν φόβο για να εμπορευτούν αργότερα την ελπίδα και οι δεύτεροι για να μας δείξουν πόσο διαισθητικοί είναι, βλέποντας αυτό που όλοι εμείς οι υπόλοιποι δεν μπορούμε να δούμε. Αυτή είναι η υπεροχή των συνωμοσιολόγων σε αντιδιαστολή με μας που κοιμόμαστε τον ύπνο του δικαίου. Δεν διστάζουν να οικειοποιηθούν γνώσεις και επιστήμες που ποτέ δεν σπούδασαν ή εντρύφησαν στη ζωή τους. Βλέπεις, η πίστη είναι εύκολη, ενώ η αμφισβήτηση δύσκολη, επειδή απαιτεί μόρφωση και παιδεία. Προσποιούνται τους γιατρούς, τους ιστορικούς, τους αστρονόμους και τους πολιτικούς αναλυτές επειδή σαγηνεύτηκαν από μια ομιλία που άκουσαν στο διαδίκτυο. Τελευταία βρίθουν στα μαζικά μέσα ενημέρωσης και τα διαδικτυακά κοινωνικά μέσα τέτοιες ανοησίες που σου σηκώνεται η τρίχα. Αγνοούν την επιστημονική μεθοδολογία πιστεύοντας ακράδαντα θεωρίες που δεν διαψεύδονται με όσα στοιχεία και να τους φέρεις. Τούτο τους κάνει αντιεπιστημονικούς και αρτηριοσκληρωτικούς που τους φέρνει στη δεύτερη κατηγορία, αφού δεν αναζητούν την διάψευση αλλά μόνο τα στοιχεία εκείνα που τους κάνουν να μένουν ακλόνητοι στην πίστη τους, όπως ακριβώς ένας δογματικός πιστός για τη θρησκεία του που πιστεύει ότι η Αλήθεια του είναι μοναδική και ακλόνητη.
Στην Τρίτη κατηγορία έχουμε εκείνους τους φανατικούς που εστιασμένοι στο δικό τους πιστεύω είναι έτοιμοι να βανδαλίσουν, να τρομοκρατήσουν, μέχρι και να χειροδικήσουν επάνω σου, αδιαφορώντας για τις συνέπειες του νόμου, ακόμα και για τη ζωή τους. Στη θρησκεία λέγονται μάρτυρες, όμως σε όλες τις άλλες εκφάνσεις της ζωής φέρονται σαν τρομοκράτες, επιθετικοί, χωρίς να δέχονται τον αντίλογο και τον δημοκρατικό διάλογο αφού δεν φροντίζουν να αποφεύγουν την απόλυτη βεβαιότητα που έχει κάθε φανατικός. Οι οπαδοί της πρώτης θητείας του Τράμπ με βία κατέλαβαν τον Λευκό Οίκο σαν αγέλη άγριων ζώων καταστρέφοντας στο πέρασμά τους ό,τι βρήκαν και στο τέλος αντί να διωχθούν έγιναν και διάσημοι.
Αυτή η αγελαία συμπεριφορά τους φέρνει και στην τέταρτη κατηγορία αφού συναθροίζονται σε ομάδες και συνασπισμούς, δικτυωμένοι κάτω από μια ηγετική μορφή που τους δένει ιδεολογικά. «Φλέβα παράνοιας που διαπερνάει την ανθρώπινη ψυχή» την έλεγε ο Καίσλερ όταν τα μέλη ταυτίζονται με την ομάδα που τους κινδύνους ανέλυσα παλαιότερα σε μια ανάρτηση στο blog με τίτλο «Το παράδοξο της ταύτισης με την ομάδα». Η υπέρβαση του εγώ μέσω μιας κακοτοποθετημένης αφοσίωσης είναι η αυτοϋπερβατική ανάγκη που επιβάλει η αφοσίωση στο θεό, σαν άμυνα ενάντια στους αντιπάλους που αντιμάχονται τις θέσεις τους. Μέσα στην ομάδα το αίσθημα αυτό γίνεται ακόμα πιο δυνατό, επειδή ο εγωτισμός της ομάδας τρέφεται από τον αλτρουισμό των μελών της!
Αφού σας έδειξα με ποιο τρόπο κατηγοριοποιούνται και συσχετίζονται συνωμοσιολογίες με τη θρησκεία σε σχέση με την επιστήμη, μου δίνεται η ευκαιρία να πω δυο λόγια και για την τελευταία προκειμένου να δείξω πόσο διαμετρικά αντίθετη βρίσκεται αυτή από τις θεωρίες συνωμοσίας και τα δόγματα των θρησκειών. Δεδομένου ότι οι θρησκείες διαφοροποιούνται από τους λαούς της Ανατολής και της Δύσης με δόγματα που οι προκαταλήψεις και τα κίνητρά τους διαφέρουν, οι επιστημονικοί νόμοι είναι παντού οι ίδιοι, ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, ανάμεσα στις λαϊκές τους παραδόσεις ή τα πολιτικά τους κίνητρα που τους κάνουν να διαφοροποιούνται οι επιστημονικοί νόμοι δεν διαφέρουν. Οι επιστήμονες μιλούν την ίδια γλώσσα και χρησιμοποιούν τους ίδιους νόμους. Η επιστήμη δεν έχει αξιακό πρόσημο, όπως οι θρησκείες το δόγμα και οι συνωμοσιολογίες το κίνητρο του συμφέροντας. Η επιστήμη για να είναι αληθινή πρέπει να επιβεβαιώνεται με νόμους και κυρίως να διαψεύδεται από οποιονδήποτε επιστήμονα ανεξάρτητα της θρησκείας που πιστεύει, αν πιστεύει τελικά. Γιατί, αν και οι θρησκείες δεν είναι επιστημονικές, ο κάθε επιστήμονας μπορεί να έχει διαφορετικό δόγμα πίστης που τον διαφοροποιεί από τον άλλον, όμως οι φυσικοί και επιστημονικοί νόμοι είναι κοινοί για όλους και οποιοσδήποτε μπορεί να αμφισβητήσει μια παλαιότερη θεωρία, αρκεί να προσκομίσει νέα στοιχεία και αποδείξεις που να στηρίζουν επιστημονικά την άποψή του, ακριβώς επειδή η επιστημονική μεθοδολογία είναι κοινή για όλους σε αντίθεση από τα δόγματα, τα κίνητρα, τις προκαταλήψεις και τις λαϊκές παραδόσεις του κάθε τόπου απ’ όπου κατάγεται ο επιστήμων. Τούτο καθιστά την επιστημονική γνώση ανώτερη από κάθε θρησκεία και θεωρία συνωμοσίας που οι οπαδοί τους δέχονται σαν αλήθεια μόνο ό,τι ταιριάζει στο δόγμα τους και τις προκαταλήψεις της θεωρίας, διαγράφοντας παράλληλα ό,τι δεν θέλουν να ακούσουν κλείνοντας τα αφτιά και να γιατί: Πίσω από τις θεωρίες συνωμοσίας πάντα κρύβεται μια ιδεολογία ή ένα σύστημα πεποιθήσεων, όπως ακριβώς και το δόγμα στις θρησκείες, σε αντίθεση με την επιστήμη επειδή στη θέση της θεωρίας και της ιδεολογίας η επιστημονική κοινότητα στηρίζεται στους φυσικούς νόμους και σε μια επιστημονική μεθοδολογία που αναζητά την «αλήθεια». Η επιστήμη λοιπόν δεν είναι ούτε ιδεολογία, ούτε πεποίθηση, αλλά διαδικασία που πρέπει να είναι απαλλαγμένη από την πολιτική που οι πολιτικοί συχνά την εποφθαλμιούν για το συμφέρον τους.
Γι αυτό και οι επιστήμονες πρέπει να είναι ανένδοτοι στις πολιτικές τους κρίσεις και να απέχουν από τις ιδεολογικά υποκινούμενες αλήθειες που μέσω προσηλυτισμού και προπαγάνδας μερικές φορές εκτρέπονται από την αντικειμενική πραγματικότητα εκφράζοντας ψευδοεπιστήμες και τσαρλατανισμούς που τελευταία κάνουν την εμφάνισή τους σε έντυπα και κυρίας στο διαδίκτυο παρασέρνοντας ομάδες χιλιάδων οπαδών σε ψευτοθεωρίες και τσαρλατανισμούς. Εδώ οι θρησκείες έρχονται να υπερασπίσουν συνωμοσιολογικές θεωρίες ερμηνεύοντας λανθασμένα τον κόσμο, όπως είναι οι Δημιουργιστές ενάντια στην θεωρία της εξέλιξης, όπου οι θρησκείες συνεπικουρούν στην εδραίωση της απάτης αφού θίγονται βασικά δόγματα. Την εποχή των απαγορεύσεων για την διάδοση του κορωνοϊού διαδόθηκαν πολλά τέτοια ψέματα από άτομα που περισσότερο είχαν σχέση με τη θρησκεία παρά με την επιστήμη. Πολλοί πιστοί έγιναν αποδέκτες ιερέων που διέδιδαν ότι ο κορωνοϊός, όπως κάποτε ο ιός της πανώλης, ήταν αποτέλεσμα τιμωρίας που ο Θεός την έριξε στους ανθρώπους για τις αμαρτίες τους. Η ίδια λογική επικρατεί σήμερα με την αλλαγή του κλίματος και τις επιπτώσεις που φέρνει στη ζωή και γι αυτό πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε και να αλλάξουμε τρόπο ζωής και συμπεριφοράς απέναντι στη φύση. Επειδή η λογική και η συνείδησή μας θέλει να δώσει μια εξήγηση για όσα συμβαίνουν, ο κάθε άνθρωπος διαλέγει την εξήγηση που του φαίνεται απλούστερη, απορρίπτοντας τις άλλες εκδοχές με το ίδιο ξυράφι σαν τον Όκαμ. Όμως η επιλογή γίνεται με πνευματικά και μορφωτικά κριτήρια του καθενός. Στη φύση μας λοιπόν έγκειται η αποδοχή της απλούστερης εκδοχής, εκείνης δηλαδή που κατανοούμε ευκολότερα κα αποδεχόμαστε. Τότε κολλάμε πάνω της σαν βδέλλα και ρουφάμε ό,τι μας δίνεται και φαίνεται να συνάδει με τα λίγα που ξέρουμε και που εύκολα ασκούν την μεγαλύτερη επίδραση επάνω μας. Οι λόγοι είναι ψυχολογικοί και όχι επιστημονικοί, επειδή πολλές φορές η επιστήμη απαιτεί διαδικασία που όχι απλή δεν είναι, αλλά πολύ πολύπλοκη και δυσκολοκατανόητη για να την αντιληφθούμε. Γι αυτό οι αμόρφωτοι και περισσότερο οι αγράμματοι γίνονται έρμαια επιτήδειων τσαρλατάνων και θαυματοποιών. Μέσω της πίστης και της θρησκείας η θαυματοποιία δημιουργεί ευκολότερα τον πιστό παρά τον αμφισβητία και τον επαναστάτη ή τον επιστήμονα, αφού δεν θα μπορούσαμε ποτέ χωρίς κόπο και παιδεία να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το θέμα! Η πίστη στο δόγμα και η αποδοχή της συνωμοτικής θεωρίας είναι η μόνη εφικτή. Ας μην ξεχνάμε, όπως έλεγε και ο Αϊνστάιν ότι η «κοινή λογική» είναι οι συσσωρευμένες προκαταλήψεις που αποκτήσαμε πολύ νωρίς στη ζωή. Δεν είναι τυχαίο που οι θρησκείες επιβάλουν τον νηπιοβαπτισμό. Όταν η ετικέτα μπει, δύσκολα ξεκολλά από τη «λογική μας».
Δεν θα επιθυμούσα να σας κουράσω και με άλλα επιχειρήματα για να σας δείξω πόσο μεγάλο ρόλο παίζουν τα συναισθήματα στην ψυχολογία και τις πεποιθήσεις που θα μας καθοδηγούν σε ολόκληρη τη ζωή μας. Γι αυτό οι θρησκείες κυρίως στον συναισθηματικό κόσμο στοχεύουν που, με τα πάθη της θυσίας, αποσκοπούν να τρέφεται ο πιστός με τέτοια συναισθήματα ώστε να είναι δύσκολη η επιστροφή στη λογική. Ρωτήστε έναν πιστό αν είναι διατεθειμένος να απορρίψει το δόγμα που πρέπει χωρίς λογική να αποδεχθεί ή έναν συνωμοσιολόγο τι αποδείξεις θα επιθυμούσε προκειμένου να υποχρεωθεί να αλλάξει πίστη αναθεωρώντας την άποψη που με τόσο ζήλο υπερασπίζεται! Ας μην γελοιόμαστε φίλοι μου: οι θρησκείες και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι από την φύση τους αναμφισβήτητες. Αν ασπαστούν πολύ δύσκολα αναιρούνται!
Όπως λέει και ο κορυφαίος καθηγητής της φυσικής Jim Al Khalili «ακόμα και η πιο εξωφρενική θεωρία συνωμοσίας μπορεί συχνά να χρησιμοποιηθεί σαν πυρήνας για να τροφοδοτήσει συντηρώντας μια παράλογη επιχειρηματολογία που αποτελείται από μισές αλήθειες, αβάσιμους ισχυρισμούς και ξεκάθαρα ψέματα». Πόσο μάλλον η θρησκεία που εργαλοποιεί λαϊκούς μύθους και ψέματα για να εδραιώσει στη συνείδηση μια αδιαπραγμάτευτη δογματική Απόλυτη Αλήθεια!
Εν κατακλείδι πού στοχεύουν αμφότεροι, πιστοί και συνομωσιολόγοι; Στο άγνωστο, στο φόβο, στην προστασία και την ελπίδα ώστε οι εικόνες και οι προσδοκίες του πιστού να είναι συναισθηματικά φορτισμένες που να αγγίζουν τις ελπίδες σου και τον προορισμό ακόμα και μετά το θάνατο. Μας είναι δηλαδή πιο εύκολο να δεχτούμε μια απλούστατη και συναισθηματικά φορτισμένη πληροφορία, που άπτεται των προσδοκιών μας παρά να αφιερώσουμε χρόνο σε πληροφορίες που δύσκολα ανακτώνται και η αναλυτική μας σκέψη και επεξεργασία δεδομένων αδυνατεί να επεξεργαστεί.
Μετά σου μεταδίδουν αυτό που μόνο ειδικοί το γνωρίζουν και τώρα μαζί με αυτούς είσαι και εσύ ένας από αυτούς που γνωρίζει την αλήθεια, ο ορισμός δηλαδή του Ναρκισσισμού! Γιατί όλα πρέπει να εξηγούνται και η εξήγηση είναι πάντα απλή και κατανοητή στο μέτρο των πολλών, ακριβώς επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει μια φυσική τάση προς τις γνωστικές ευκολίες, την κατανόηση δηλαδή.
Επιπλέον, όπου η γνωστική προκατάληψη επιβεβαίωσης μας ωθεί να αναζητούμε και να αποδεχόμαστε πληροφορίες που ήδη επιβεβαιώνουν τις υπάρχουσες απόψεις μας αδιαφορώντας αν είναι λανθασμένες, αφού έτσι κι αλλιώς αδυνατούμε να ελέγξουμε. Ο εγκέφαλος σαν σφουγγάρι δέχεται και ρουφάει αυτό που συμφωνεί με την πίστη μας. Γι αυτό και η επιστροφή στη λογική γίνεται μια δύσκολη υπόθεση. Βλέπεις η πίστη είναι εύκολη και η γνώση και αμφισβήτηση δύσκολα πράγματα που απαιτεί χρόνο, κόπο και μυαλό για να αποκτηθεί η σχετική αλήθεια. Όπως είπαμε, τα πάντα πρέπει να εξηγούνται και οι παντογνώστες πρέπει να τα ξέρουν όλα, επειδή «το βασικό σύστημα του εγκεφάλου μας είναι να εξάγει νόημα», που λέει και ο ψυχολόγος Πίτερ Χάλιγκαν, όμως μεταξύ πίστης και γνώσης υπάρχει διαφορά όταν κάποιοι την γνώση την αντικαθιστούν με την ανοησία.
Η ασυμμετρία όμως μεταξύ της προσπάθειας που απαιτείται μιας ψευδούς και παραπλανητικής πληροφορίας και της προσπάθειας που απαιτείται για να καταρριφθεί φαίνεται στη λογική του νόμου Brandolini.
Ο Νόμος του Brandolini, γνωστός και ως αρχή της ασυμμετρίας των ανοησιών (Bullshit Asymmetry Principle), εξηγεί γιατί τα fake news και οι ψευδείς πληροφορίες διαδίδονται με τόση ευκολία και εξαπλώνονται ταχύτατα ανάμεσα στους αμαθείς, ενώ η διάψευσή τους απαιτεί δυσανάλογα πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια και σε πολύ μικρότερο αριθμό ατόμων αφού απαιτείται αυτοί να γνωρίζουν καλά για να αμφισβητούν.
Αυτό ακριβώς εξηγεί και γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας, οι τσαρλατανισμοί και οι ψευδοεπιστημονικές ειδήσεις, είναι υπεραπλουστευμένες εξηγήσεις που συχνά γίνονται viral, ανάμεσα στη μάζα των αμαθών, στο tik tok, το fb και σε κάθε διαδικτυακό τόπο και σελίδα που διαδίδονται αστραπιαία ενώ η επιστημονική μεθοδολογία και η τεκμηριωμένη πληροφόρηση αγνοείται και διαστρεβλώνεται.
«Η συνωμοσιολογία» όπως λέει και ο Michael Shermer «είναι μια πίστη ανθεκτική, καθώς ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που έχει την τάση να επινοεί μοτίβα. Δείξε μας έναν ουρανό γεμάτο αστέρια και εμείς θα τα τοποθετήσουμε έτσι που να σχηματίζουν ζώα και κατσαρολικά. Δείξε μας έναν κόσμο γεμάτο απλή, καθημερινή δυστυχία, και εμείς θα χρησιμοποιήσουμε το ίδιο κόλπο για να ενώσουμε τις τελείες ώστε να σχηματίζουν μυστικές συνωμοσίες… Τέτοια πεδία είναι η αστρολογία και οι επίσημες θρησκείες. Η συνωμοσιολογία αποκτά ρίζες κάθε φορά που η δίψα μας για αναζήτηση μοτίβων υπερνικά τους μηχανισμούς συγκράτησης».