Μνήμες απ’ την Γαλλική Επανάσταση (2ο Μέρος)

Για να μην αφήσουμε μετέωρη την έκβαση της Γαλλικής Επανάστασης που αρχίσαμε ήδη, ας δούμε τι πήγε στραβά και τα αιτήματα σαν απόηχος και σήμερα ακούγονται.

Το «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» που κυριάρχησε στο Πολυτεχνείο από τότε ακουγόταν και όπως βλέπω ακούγεται ακόμα. Είπαμε, εσείς στον συσχετισμό με το σήμερα κι εγώ στις μνήμες από τότε.

Παρά τις νίκες της επαναστατικής κυβέρνησης, γρήγορα μέσα στους κόλπους της θα εμφανιστούν νέες αντιθέσεις.

Οι Ξεβράκωτοι όμως που ήταν οι πιο επαναστατικοί μέσα στο κίνημα άρχισαν να συνυπολογίζονται σε μία όχι ευκαταφρόνητη ομάδα, αλλά ηγετική, με προσδοκίες και προοπτική.

Νέες αντιθέσεις!

Οι φτωχοί, αν και εκλεγμένοι από το λαό, ενοχλούσαν! Για τους πλούσιους της Εθνοσυνέλευσης, οι φτωχοί, ήταν το μαύρο πρόβατο που πήγαινε ενάντια στα συμφέροντά τους.

Στο νεοϊδρυόμενο αστικό κόμμα, οι φτωχοί, οι άκληροι και χωρίς ιδιοκτησία πολίτες, οι ξεβράκωτοι δηλαδή, δεν ήταν τόσο χρήσιμοι, αφού δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα!

Μετά την καταδίκη των μετριοπαθών του Ζωρζ Δαντόν (1759-1794) ο Ροβεσπιέρος τάχθηκε μ’ αυτούς τους απόκληρους της κοινωνίας ελπίζοντας ότι θα συγκινούσε και κάποιους από την Εθνοσυνέλευση διατηρώντας κάποια δύναμη.

Μετά την καταδίκη και εκτέλεση του Βασιλιά (Γενάρης του 1793), και αργότερα του Δαντόν και των Γιρονδίνων  (Οκτώβρης του 1793) ο Ροβεσπιέρος ελέγχοντας πλήρως την Συμβατική Συνέλευση επιδόθηκε σε μαζική κάθαρση των αντιπάλων του. Μέσα στη δύνη των βίαιων αυτών εξελίξεων ο Ροβεσπιέρος οδηγήθηκε σε ακρότητες, κάνοντας άλλους να τον πουν δικτάτορα και άλλους μεγάλο επαναστάτη. Η περίοδος εκείνη ονομάστηκε «Τρομοκρατική περίοδος» προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις στους αντιπάλους του και κυρίως, στη Συμβατική Συνέλευση, έντονη καχυποψία που τους οδήγησε να τον συλλάβουν (27 Ιουλίου του 1794) όταν αποπειράθηκε να κάνει λόγο για νέες εκκαθαρίσεις των μελών της. Προφανώς οι διώξεις των μετριοπαθών δημιούργησαν μεγάλη δυσαρέσκεια μέσα στην Συνέλευση και η θέση του Ροβεσπιέρου κρίθηκε επισφαλής. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, ότι απομονώθηκε από τους τελευταίους γιατί οι ξεβράκωτοι ήταν ήδη ανεπιθύμητοι, για τους λόγους που αναφέρθηκαν πιο πάνω και χωρίς δύναμη μέσα στην Εθνοσυνέλευση. Την επόμενη μέρα, αν και τραυματισμένος σοβαρά στο σαγόνι, οδηγήθηκε με συνοπτικές διαδικασίες μπροστά στην γκιλοτίνα. Μαζί του εκτελέστηκε και ο Σαιν Ζιστ και τις επόμενες μέρες οδηγήθηκαν στο ικρίωμα πολλοί οπαδοί τους!

Οι νέοι εξουσιαστές αστοί, σαν σημαίνουσες προσωπικότητες (notables δηλαδή σημαίνοντες) της εποχής εκείνης, έβαλαν στόχο να εξαφανίσουν τους «Ξεβράκωτους». Κατάργησαν το Σύνταγμα και την περίφημη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη», όπως και κάθε κατάκτηση της λαϊκής επανάστασης. Η νέα μεγαλοαστική τάξη δημιούργησε το «Διευθυντήριο» υποστηρίζοντας, χωρίς αιδώ, τα ατομικά τους συμφέροντα.

Στο σημείο αυτό κάνει δυναμική παρουσία ο Φρανσουά Μπαμπέφ, οργανώνοντας επαναστατική επιτροπή και προετοιμάζοντας λαϊκή εξέγερση για την ανατροπή του ασύδοτου Διευθυντηρίου.

Ο μεγάλος πολιτικός πήρε δραστικά μέρος στην επανάσταση, από τις πρώτες μέρες ακόμα. Μάταια όμως περίμενε από την κυβέρνηση των Ιακωβίνων να εφαρμόσει τον «αγροτικό νόμο» του που πρότεινε από το 1789 ζητώντας κατάργηση των φεουδαρχικών προνομίων, δήμευση της Εκκλησιαστικής περιουσίας και μοίρασμα των κτημάτων σε όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως, με δίκαιους όρους και ισότητα! Για τους αγώνες εκείνους, από την πρώτη μέρα της Επανάστασης στη Γαλλία, διεκδικώντας την ισότητα των πολιτών, τρεις φορές κλείστηκε στη φυλακή (1790, 1793 και 1795), εισπράττοντας μόνο βία συκοφαντία και αντίδραση! Σας θυμίζει τίποτα αυτό;

Τον Απρίλιο του 1796 δημοσίευσε το «Μανιφέστο των Ίσων». Σ’ αυτό δυναμικά διακήρυξε ότι η επανάσταση είναι αναγκαιότητα και ότι πρέπει πάση θυσία να εφαρμοστεί η ισότητα. Στη νέα κοινωνία πρέπει όλοι να δουλεύουν για το κοινό καλό, ενάντια στους εκμεταλλευτές που με το ανταγωνισμό τους μόνο θύματα προκαλούν και δυστυχία στο λαό.

Στις 8 του Μάη μια διαδήλωση σχεδόν 20000 πολιτών απαίτησαν από την κυβέρνηση να εφαρμόσει το σύνταγμα του 1793. Αυτό όμως δεν άρεσε καθόλου στο «Διευθυντήριο» και γι αυτό συνέλαβε τα δυο ηγετικά μέλη της οργάνωσης. Τον Μπαμπέφ και τον Μπουοναρρότι εκτέλεσαν άμεσα στη γκιλοτίνα (27/5/1797) καταπνίγοντας και την τελευταία ελπίδα δικαίωσης εκείνων που τόσα έδωσαν στην επανάσταση, ελπίζοντας ότι σύντομα θα γεύονταν τους καρπούς της νίκης. Το τρομοκρατικό «Διευθυντήριο» πολέμησε με μανία και τους Ιακωβίνους, όταν είδε ότι κοινοβουλευτικά μεγάλωσε η δύναμή τους.

Στο θέμα της θρησκείας, ακριβώς εκεί που χρειαζόταν τα τολμηρότερα βήματα για να εδραιωθούν οι πνευματικές κατακτήσεις δυστυχώς έγιναν βήματα προς τα πίσω.

Το Γενάρη του 1797 οι μετριοπαθείς διανοούμενοι της αστικής τάξης εγκαινιάζουν τη νέα τους θρησκεία, κάτω από την καθοδήγηση του θεατρικού συγγραφέα Σεμπάστιαν Μερσιέ. Τότε στο Παρίσι επαναλειτούργησαν δεκαεννιά ναοί. Η νέα θρησκεία ονομάστηκε θεοφιλανθρωπία.

Ο Σεμπάστιαν Λουδοβίκος Μερσιέ (1740-1814) επί Ροβεσπιέρου ήταν πολιτικός κρατούμενος, όμως μετά το θάνατο του τελευταίου απελευθερώθηκε. Ήταν επηρεασμένος από τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Αν και τα θεατρικά του έργα είχαν αντικληρικό περιεχόμενο, ο ίδιος ήταν ένας μετριοπαθής ντεϊστής που πίστευε στην ύπαρξη του θεού και την αθανασία της ψυχής. Έτσι, πίστευε, ότι ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί προς τις ηθικές αρχές και να σέβεται τις πολιτικές αρετές για τον έννομο κοινωνικό βίο.

Όμως, χωρίς παιδεία και καθοδήγηση η θρησκεία δεν μπορεί να επιβιώσει. Κανείς δεν μπορεί να λατρέψει κάτι που του το επιβάλλουν ή εκείνο που ο ίδιος δεν κατανοεί στην ολότητά του και σαν επαναστατικό σύμβολο αναγκαστικά έπρεπε σαν λάβαρο με ενθουσιασμό να σηκώσει ψηλά! Νομοτελειακά δεν ήταν έτοιμοι ακόμα να δεχτούν αυτό το ποιοτικό άλμα (και εδώ κάτι πρέπει να σας θυμίζω).

 

Το πραξικόπημα του Ναπολέοντα Βοναπάρτη (9/11/1799) κατέλυσε τη δημοκρατία στη Γαλλία. Το 1803 ανακηρύχτηκε αυτοκράτωρ.

Καθολικός στην πίστη ο Βοναπάρτης σταματά με πείσμα τα πειράματα των ντεϊστών, ανορθώνοντας από τα σάβανα τον καθολικισμό! Οι νίκες του θα καλύψουν κάθε δυσαρέσκεια πνευματική, αφήνοντας τους διανοούμενους στον κόσμο τους. Ο θρίαμβος της Γαλλίας ακτινοβολεί και οι κατακτήσεις του αυτοκράτορα μονοπωλούν.

Η γαλλική επανάσταση έδωσε πολλά, σε όσους θέλουν να δουν, όμως έχασε και ευκαιρίες που ορισμένοι δεν θέλουν να δουν. Η ιστορία υπάρχει για να μελετάται από τις μέλλουσες γενιές και πάντα θα είναι διδακτική για όσους θέλουν να διδαχτούν από αυτήν!

Οι εξελίξεις αυτές στη Γαλλία με ταχύτητα θα απλωθούν, τον επόμενο αιώνα, σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Μέσα από τις νίκες και τα λάθη του Γαλλικού επαναστατημένου λαού, θα δείξουν το δρόμο στα επαναστατικά κινήματα όλου του κόσμου.

Μπορεί στη Γαλλία η ισότητα να μην εφαρμόστηκε, όμως η αστική τάξη, σαν προοδευτική τάξη της εποχής, επέβαλλε τη θέλησή της στην αυταρχικότητα και τον απολυταρχισμό του φεουδαρχισμού χαστουκίζοντας το σύστημα και από τα δυο μάγουλα.

Και από αυτό που διεκδικούσε τη γη και από εκείνο που διεκδικούσε τον ουρανό!

Βγαίνοντας από τα σκοτάδια του Μεσαίωνα, αυτό ήταν αρκετό, ακόμα και αν την εξουσία την πήραν οι ίδιοι πάλι, αλλάζοντας τον τρόπο που θα εκμεταλλεύονται τους πολλούς.

Οι τελευταίοι, όταν καταλάβουν τη δύναμή τους, ίσως το χαστούκι που θα δώσουν να είναι αποτελεσματικότερο!