Τα χρονολογικά όρια του Μεσαίωνα

Η Άλωση της Πόλης σηματοδοτεί το τέλος του Μεσαίωνα, όπως ακριβώς και η ίδρυση του Βυζαντίου σηματοδότησε την έναρξή της!
Πίσω από τη διαπίστωση αυτή κρύβει ένα συμπέρασμα που δεν είμαστε διατεθειμένοι να βγάλουμε!
Αν ο Μεσαίωνας χαρακτηρίζεται από μία μεγάλη περίοδο τουλάχιστον χιλίων ετών θρησκευτικού φανατισμού και οπισθοδρόμησης, αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς επέτυχε ο ουμανισμός που τον διαδέχτηκε, σαν μια περίοδο μετάβασης προς τον Διαφωτισμό που άλλαξε ριζικά τον κόσμο!
Ακριβής χρονολογικός καθορισμός για την περίοδο του Μεσαίωνα δεν υπάρχει, γιατί ο καθένας διαφορετικά αντιλαμβάνεται τα όρια αυτά. Τόσο για την έναρξη όσο και για τη λήξη του. Όμως αυτό είναι σχετικό. Αναφερόμενοι σε εποχές και ειδικότερα στην εποχή του Μεσαίωνα που χαρακτηρίζεται σαν «περίοδος αναστολής χιλίων ετών», η πλειοψηφία των ιστορικών θέτουν την έναρξή της, άλλοι με την εμφάνιση του Βυζαντίου (324) και άλλοι με το διαμελισμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ανάμεσα στη Δύση και Ανατολή (395), θέτοντας παράλληλα και τη λήξη της, άλλοι με την άλωση της Πόλης (1453) και άλλοι με την ανακάλυψη της τυπογραφίας (1455) ή την ανακάλυψη της Αμερικής (1492). Όπως και να τα δεχτούμε βέβαια οι αποκλίσεις ελάχιστα διαφέρουν!
Ακόμα και ο Ένγκελς δέχεται ότι «η αρχαιότητα τελειώνει με την άνοδο της Κωνσταντινούπολης και το τέλος του μεσαίωνα συνδέεται αναπόσπαστα με την πτώση της».
Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να δεχτούμε ότι η μεσαιωνική περίοδος αρχίζει με την επικράτηση του χριστιανισμού και λήγει με την εμφάνιση του ουμανισμού που επιδίωξε την αποκατάσταση των καθολικών ανθρωπίνων αξιών, αναβιώνοντας την αρχαία ελληνική φιλοσοφία σε αντίθεση με το μεσαιωνικό χριστιανικό μηδενισμό που αναπτύχθηκε σε βάρος του ανθρώπου και της σχέσης του με τη φύση και τη ζωή.
Η μεσαιωνική περίοδος εκφράζει τη ζοφερή και σκοτεινή περίοδο όπου κυριαρχεί ο θρησκευτικός δογματισμός, ενώ η ελεύθερη φιλοσοφική σκέψη υποχωρεί κάτω από την επικράτηση ενός αυστηρού και αυταρχικού θεοκρατικού συστήματος.
Ο αυστηρός θρησκευτικός δογματισμός χώρισε τους ανθρώπους, ευνοώντας έριδες, ταραχές και εμφύλιους πολέμους ανάμεσα στους πιστούς. Ο αυταρχικός και «θεόσταλτος» αυτοκράτορας του Βυζαντίου, κάτω από την πίεση ενός κομπλεξικού ιερατείου, κυβέρνησε πραγματικά με βάναυσο και τυραννικό τρόπο τους υπηκόους του.
Αλήθεια, για τον ορθόδοξο χριστιανό που θα διαφωνούσε με την πιο πάνω άποψη, πώς θα δικαιολογήσει το γεγονός ότι, ο μεσαίωνας αρχίζει με την επικράτηση του χριστιανισμού, στην ακμή δηλαδή της Βυζαντινής περιόδου και λήγει με την πτώση της, την αποφράδα εκείνη μέρα, προσφέροντας την Πόλη στο Μωάμεθ Β΄ αφού πρώτα, στα χρόνια της βαθιάς της σήψης, θα επιτρέψει να γεννηθεί πλάι της άλλη μια εξ’ αποκαλύψεως θρησκεία, εκείνης που ασπάστηκε ο πορθητής Σουλτάνος;
Πώς θα δικαιολογήσουν επίσης το γεγονός ότι, ο μεσαίωνας άρχισε όταν οι χριστιανοί κατέλυσαν τις καθολικές ανθρώπινες αξίες καταδικάζοντας την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και έληξε όταν το ανθρωπιστικό κίνημα του 15ου αιώνα αποφάσισε να τις αποκαταστήσει σε βάρος του μηδενισμού τους;
Τι κρίμα, όταν στη Δύση γεννιόταν το ανθρωπιστικό κίνημα και η Αναγέννηση στην τέχνη, σαν προάγγελος του Διαφωτισμού, η Ελλάδα, κυριαρχημένη απ’ το μυστικισμό της Ανατολής, θα έπεφτε σε βαθύτερο ύπνο, κάτω από το άγρυπνο μάτι του Σουλτάνου και τις προτροπές του πατριαρχείου! Σφιχταγκαλιασμένοι και οι δυο, κάτω από ιδιοτελή συμφέροντα, ενάντια στη Δύση, τις παραμονές της εμφάνισης του ουμανισμού, οι αποστάτες του Ελληνικού πνεύματος θα έκαναν ό,τι ήταν δυνατόν ώστε να αποφύγουν να δουν στην Πόλη παπική καλύπτρα!
Στη Δύση τότε, η εστίαση του ανθρώπου στο πνεύμα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, δυνάμωνε τις προϋποθέσεις για πνευματική επανάσταση και αναγέννηση απ’ τη νέκρα του σκοτεινού μεσαίωνα. Η πίστη για ζωή, γνώση, έρευνα και αισθητική δημιουργία ήταν πεδία που απλώνονταν προκλητικά μπροστά τους σαν γήινος και χειροπιαστός παράδεισος. Η ανθρώπινη δυνατότητα και προοπτική ήταν ελεύθερη να εκφραστεί, να αναπτυχθεί και να δημιουργήσει έναν καλύτερο κόσμο.
Η φιλοσοφία, συχνά γίνεται εργαλείο, για ύπνο και για αφύπνιση.
Όπως έγραφε και ο Bertrand Russell η φιλοσοφία είναι μία μεγάλη δεξαμενή γνώσεων. Αυτή τη δεξαμενή χρησιμοποίησε κάποτε ο άνθρωπος για να θεολογοποιήσει και από ό,τι φάνηκε πνίγηκε στα βαθιά της τα νερά. Αυτή την ίδια δεξαμενή, δυτικοί και ανατολικοί φιλόσοφοι, έχοντας την αρχαία ελληνική φιλοσοφία στις αποσκευές τους, επιχείρησαν να τη βγάλουν από το πυκνό σκοτάδι που την έβαλαν φίλαυτοι και κομπλεξικοί θεολόγοι.
Το 1396 σε μία φωτεινή αίθουσα, σαν όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου, ο Εμμανουήλ Χρυσολωράς κάνει την πρώτη διδασκαλία του στη Φλωρεντία. Μαζί με τον Πλήθωνα, το Βησσαρίωνα και άλλους θα επιδοθούν, παρά το σχίσμα των Εκκλησιών, να μεταφέρουν γνώση στη Δύση. Όχι πως αυτοί την έφεραν. Οι λίγοι εκείνοι σοφοί, φτάνοντας στη Δύση, λίγο πριν την άλωση ή λίγο μετά από αυτή, βρήκαν ένα κοινό που ήταν ώριμο να τους ακούσει. Το πνευματικό ποτάμι της Δύσης είχε μπει στην κοίτη του. Η πλημμυρίδα μόνο δεν είχε ολοκληρωθεί και αυτή δε θα αργούσε να εμφανιστεί.
Αν σε όλα αυτά ήταν αντίθετη η Ορθόδοξη Εκκλησία, αυτό δε σημαίνει ότι η Καθολική ήταν προοδευτική και κάτω από το άγρυπνο και σχολαστικό μάτι του πάπα, ο ουμανισμός ευλογήθηκε ή πέρασε απαρατήρητος.
Κάτω απ’ τη φιλολογική επανάσταση του Δάντη (1265-1321), του Πετράρχη (1304-1374) και του Βοκκάκιου (1313-1375) θα εμφανιστούν οι πρώτες αντιδράσεις! Οι πιο πάνω ποιητές και προοδευτικοί για την εποχή τους συγγραφείς, ύμνησαν στα έργα τους τον έρωτα και τη ζωή, έτσι ώστε όχι μόνο να ξεχωρίσουν απ’ τη μισανθρωπιά του μεσαίωνα και το μισογυνισμό της Εκκλησίας, αλλά ζώντας σε μια εποχή που συμβατικά οριοθετείται στα τελευταία χρόνια του μεσαίωνα, δικαιωματικά αναγνωρίζονται σαν πρωτοπόροι και πρόδρομοι του αναγεννημένου κόσμου.
Στην Ελλάδα τότε άρχιζε μια νέα ζοφερή περίοδος που θα σφραγιστεί από την αποφράδα εκείνη μέρα της 29ης Μαΐου, και μια νέα εποχή θα καθηλώσει τους έλληνες για τετρακόσια σχεδόν χρόνια!
Βέβαια, το καταλάβαμε ότι δεν αγάπησαν τόσο το Σουλτάνο όσο με βδελυγμία μίσησαν τον πάπα!
Γιατί άραγε…
Τι κρύβεται πίσω από το αμείλικτο μίσος του πάπα;
Γιατί τόση κακία, έχθρα και αποστροφή μπροστά σε έναν αδελφό χριστιανό, εκπρόσωπο πιστών και παλιό συναγωνιστή, όταν απέναντι είχαν κοινό εχθρό, το Δέκιο ή το Διοκλητιανό…
Τι άλλαξε τώρα;
Αν τον πιστό τον αποξενώνει η πίστη του, τον θρησκευτικό ηγέτη τον αποξενώνει η ηγεσία!
Οι πολιτικοί στο μέλλον θα βρουν πολλά σημεία ταύτισης με τους θρησκευτικούς ηγέτες!Άλλωστε ήταν οι πρώτοι διδάξαντες, προ αμνημονεύτων χρόνων!



Πριν ένα μήνα πήραμε μια γεύση από την προεπαναστατική εκείνη περίοδο του 21.
Το μήνα αυτό θα δούμε πώς φτάσαμε στην αιχμαλωσία!
Η συνέχεια στις 15 Μάη: Από το Μεσαίωνα στην Άλωση της Πόλης!