Αγώνας δρόμου για τον μονισμό της ύλης

Σειρά άρθρων: Νο 3.

Ανάμεσα στον μηχανιστικό και επιστημονικό υλισμό η κίνηση ήταν εκείνη που διαφοροποιούσε το πνεύμα της φιλοσοφίας. Μέχρι τον 17^ο αιώνα η κίνηση της ύλης αφορούσε την μηχανική μετατόπιση, εξ ου και ο όρος «μηχανιστικός υλισμός».

Μετά την ουμανιστική περίοδο και αργότερα κάτω από το πνεύμα του Διαφωτισμού, που ωθούσε στην φυσική εξήγηση όλων των φαινομένων, ακόμα και η θρησκεία μετεξελίχτηκε, έγινε «φυσική», όπου οι Ντεϊστές μόνο την αρχική ώθηση απέδιδαν στο θεό, όλα τα άλλα τα ανήγαγαν σε φυσικά αίτια. Ακόμα και η ζωή και η βιολογία, φυσιολογία την λέγανε τότε, είχε σαν πρότυπο τις φυσικές εξηγήσεις, όπως στην φυσιολογία του Καρτέσιου (René Descartes 1596-1650) που από το 1638 συμπέρανε ότι όλα τα φυσικά αντικείμενα είχαν δημιουργηθεί από αδρανή σωμάτια κινούμενης ύλης. Τα πάντα οδηγούν στη φυσική, έλεγε, και μόνο η ανθρώπινη ψυχή εξαιρείται, χάριν του κωνάριου που βρισκόταν στο κέντρο του ανθρώπινου εγκεφάλου όπου εντόπιζε την έδρα της ψυχής! Πρόκειται για την επίφυση που από την αρχαιότητα λεγόταν κωνάριο επειδή, αν και μικρή, έμοιαζε με κουκουνάρι. Έτσι λοιπόν ακόμα και τα ζώα ήταν μηχανές, αυτόματα δηλαδή, και μπορούσαν να εξηγηθούν με φυσικό τρόπο. Έτσι ο Καρτέσιος διατήρησε την πίστη του στο θεό, συνδέοντας τις δυο ουσίες, θεϊκή και υλική, με το κωνάριο. Η επίφυση είναι ένας φωτοευαίσθητος ενδοκρινής αδένας, ένα όργανο που ρυθμίζει την μελατονίνη στο αίμα μας και επηρεάζει τους κιρκάδιους ρυθμούς μας με την μελατονίνη που εκκρίνει, ρυθμίζοντας αντίστοιχα και τους άλλους αδένες και εμμέσως και την ψυχολογία μας.

Ο Καρτέσιος βρήκε μια λογική σύνδεση ανάμεσα στις κατηγοριοποιήσεις των νοητικών και υλικών υποστάσεων θεωρώντας ότι αυτές θα μπορούσαν θαυμάσια να γεφυρωθούν με την ψυχή, θεωρώντας ότι η έδρα της βρίσκεται στο κωνάριο και έτσι ο άνθρωπος διαφοροποιείται από τα ζώα. Η επίφυση θεωρήθηκε σαν Τρίτο Μάτι. Βολική θέση που την υιοθέτησε και η θρησκεία. Το κωνάριο, σαν μνημείο, τοποθετήθηκε σε επιβλητική θέση στο προαύλιο του Βατικανού. Όμως, πουθενά δεν θα βρείτε στα «ιερά βιβλία» μια εντολή για την προστασία των ζώων.

Αλήθεια, τα ζώα δεν έχουν επίφυση, δεν χρειάζονται την μελατονίνη; Φυσικά και έχουν και χρησιμοποιούν την μελατονίνη από τα σκουλίκια για να ανιχνεύουν το φως, μέχρι και οι κότες, που μέσω της μελατονίνης ρυθμίζουν την αναπαραγωγή, όπως και όλα τα ζώα φυσικά.

Θεωρώντας, ο Καρτέσιος, ότι μια σκέψη μπορούσε να προκαλέσει μια κίνηση θεώρησε ότι, το πνεύμα μπορεί να επέμβει στο σώμα, όπως ακριβώς και ο θεός μέσω των έμφυτων ιδεών μπορεί να επέμβει στη ζωή του ανθρώπου, ξεχωρίζοντας τις έμφυτες ιδέες, όπως η γνώση των μαθηματικών, από την αισθητηριακή αντίληψη του υλικού κόσμου. Να, ένας αυθαίρετος διαχωρισμός, όπως αυθαίρετος ήταν και ο διαχαρισμός του ανθρώπου από τα ζώα. Στον ιδεαλισμό πιστεύουμε αυτό που μας φαίνεται σωστό, όχι αυτό που είναι. Στον Καρτέσιο η κίνηση αναφέρεται πάντα ποσοτικά, στην έκταση και την μορφή. Από μια τέτοια φιλοσοφική θεώρηση ο Καρτέσιος κατέληξε στο ιδεολογικό του επιχείρημα. Το δεύτερο, το κοσμολογικό επιχείρημα, αναφερόταν στην ύπαρξη του θεού σαν αίτιου και του ανθρώπου σαν αποτέλεσμα. Τέλος, στο οντολογικό του επιχείρημα αναφερόταν στην a priori έλλογη γνώση του ανθρώπου! Τα μαθηματικά βέβαια, μόνο ανακάλυψη δεν είναι, αφού προέρχονται από το θεό και βρίσκονται κρυμμένα για να ανακαλυφτούν ξανά από τον άνθρωπο. Οι ρίζες αυτής της άποψης βρίσκεται στην φιλοσοφία του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα που κάποιοι ακόμα την πιστεύουν.

Στα μέσα του 18^ου αιώνα ο Ζουλιέν Οφρέ ντε Λα Μετρί (Julien Offray de La Mettrie 1709-1751) με σφοδρότητα επέκρινε την φυσιολογία του Καρτέσιου στο έργο του «Ο άνθρωπος μηχανή» απορρίπτοντας την λογική ψυχή. Συνοδοιπόρος και ο Ντιντερό (Denis Diderot 1713-1784) με την «Επιστολή περί τυφλών» που για τις υλιστικές του απόψεις και τις ηθικές επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν τέτοιες ιδεαλιστικές απόψεις, η εξουσία φαίνεται να ενοχλήθηκε και τον φυλάκισε, ακριβώς τότε που ξεκινούσε την περιβόητη για τον Διαφωτισμό «Εγκυκλοπαίδεια». Στην τελευταία συμμετείχε και ο φιλόσοφος, φυσικός και μαθηματικός Ζαν ντ’ Αλαμπέρ (Jean Baptiste le Rond d’Alembert 1717-1783) που υποστήριζε ότι η φυσική πρέπει να απαιτεί την χρήση των μαθηματικών. Μάλιστα ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε στη φυσική διαφορικές εξισώσεις. Όμως ο Βολτέρος (François-Marie Arouet 1694-1778) με το ψευδώνυμο Voltaire στις «Φιλοσοφικές επιστολές» του πέρα από τα μαθηματικά υποστήριζε και το πείραμα, σαν απόδειξη στην επιστημονική διατύπωση, μεθοδολογία που λίγοι χρησιμοποιούσαν ως τότε. Την ίδια άποψη είχαν και δυο λαμπρά άτομα στο παρελθόν με την ίδια τιμητική διάκριση, του Sir, o Μπέικον (Sir Francis Bacon 1561-1626) και ο Νεύτων (Sir Isaac Newton 1643-1727).

Η ειρωνεία είναι που για τον Μπέικον, ένα πείραμα του στοίχισε ακόμα και τη ζωή του. Έχοντας κατά νου ότι η ψύξη αναστέλλει την διαδικασία της αποσύνθεσης, τον Μάρτιο του 1626 που ταξίδευε με μια άμαξα του ήρθε η ιδέα να το διαπιστώσει πειραματικά. Αγόρασε μία κότα τη γέμισε με χιόνι αλλά δεν πρόλαβε να δει τα αποτελέσματα και ο ίδιος. Έπαθε ψύξη, αρρώστησε και πέθανε λίγες μέρες μετά, στις 9 Απριλίου.

Τα πειράματα του Νεύτωνα για την σύνθεση του φωτός είναι γνωστά, όμως τα πειράματα του Μπονέ και του Τρέμπλεϊ, μετά τα συμπεράσματα του Καρτέσιου το 1638, άγνωστα. Να πώς έχει η κατάσταση.

Ο Ελβετός φιλόσοφος και φυσιοδίφης Σαρλ Μπονέ (1720-1793) άρχισε τα πειράματα στις μελίγκρες από την ηλικία των είκοσι χρονών, καταλήγοντας ότι γεννιούνται με παρθενογένεση, αφού μπορούσαν τα θηλυκά να γενούν χωρίς την επέμβαση των αρσενικών. Σε αυτόν, μάλιστα, οφείλεται και ο όρος «εξέλιξη» που χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τον Δαρβίνο.

Ο γενοβέζος φυσιοδίφης Αμπράχαμ Τρέμπλεϊ (Abraham Trembley 1710-1784) ήταν ο πρώτος που μελέτησε την ύδρα του γλυκού νερού που αναπαράγονται κυρίως κάτω από τα νούφαρα με βλάστηση και τρέφονταν με την βοήθεια των πλοκαμιών τους που τα χρησιμοποιούσαν για να συλλέγουν την τροφή τους, εξ ου και το όνομά τους τότε «πολύπους». Και το πείραμα του Τρέμπλεϊ αφορούσε την αναπαραγωγή τους, αφού από τους τεμαχισμένους πολύποδες αναπτυσσόταν ένας ολοκληρωμένος νέος πολύποδας. Ο Μπονέ δεν έχασε την ευκαιρία να πειραματιστεί και αυτός τεμαχίζοντας, εκτός πολυπόδων και σκουλήκια, από τα οποία είδε να αναπαράγονται ολοκληρωμένοι οργανισμοί σαν τον μητρικό. Το φιλοσοφικό δίλλημα που προέκυψε συγκρουόταν με τα συμπεράσματα του Καρτέσιου για την ψυχή. Αν τα ζώα μπορούσαν να αναπαραχθούν με τεμαχισμό, πού βρισκόταν η ψυχή του μητρικού οργανισμού; Μπορεί το ζήτημα για τον Καρτέσιο, αν ζούσε τότε, να ήταν ηθικό, όμως για τον ντε Λα Μετρί και τον Ντιντερό, που δεν διαφοροποιούσαν τις ψυχές των ζώων από των ανθρώπων, τα πειράματα αυτά αποδείκνυαν περίτρανα ότι οι ιδιότητες της ζωής μπορούσαν να κατανέμονται σε ολόκληρο το φάσμα της ύλης.

Η άποψη του γάλλου φιλόσοφος και ρωμαιοκαθολικού ιερέα του Νικολά Μαλεμπράνς (Nicolas Malebranche 1638-1715) ήταν ότι όλες οι γενιές βρίσκονται προσχεδιασμένες μέσα στα πρώτα δημιουργήματα και οι επόμενες γενιές μπορούσαν να αποκαλυφτούν σε μελλοντικές και διαδοχικές γενιές. Η εξήγηση του Μαλεμπράνς ήταν ιδεαλιστική που σκοπό είχε να εξηγήσει την διαιώνιση του προπατορικού αμαρτήματος από τον Αδάμ και την Εύα. Αν εξηγούσε και την προέλευση του εμβρύου, αυτό οι μηχανιστικοί φιλόσοφοι δεν μπορούσαν να το δεχτούν, αφού αντέκρουε την θέση της συνεχούς αυτογένεσης της φύσης.

Πολύ αργότερα, ο Λαπλάς θα χρησιμοποιήσει μια φαινομενικά αντίστοιχη θεώρηση αλλά με μαθηματικό προσανατολισμό που στηριζόταν στην φυσική φιλοσοφία περιγράφοντας ένα πιθανό ντετερμινιστικό σύμπαν όπου κάθε αιτία οδηγεί με ακρίβεια σε ένα αντίστοιχο αποτέλεσμα. Όμως για τον «Δαίμονα του Λαπλάς» σε μια από τις άμεσα επόμενες αναρτήσεις, γιατί θα βγούμε από το θέμα μας.

Από όλες αυτές τις καινοτομίες η θρησκευτική και πολιτική εξουσία πολύ ενοχλήθηκε, αλλά ο λαός περισσότερο ενοχλήθηκε από την πίεση που ασκούσε πάνω του και ξέσπασε για καλά το 1789, καταδικάζοντας και τους δυο.

Οι εξελίξεις αυτές στη Γαλλία με ταχύτητα θα απλωθούν, τον επόμενο αιώνα, σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Μέσα από τις νίκες και τα λάθη του Γαλλικού επαναστατημένου λαού, θα δείξουν το δρόμο στα επαναστατικά κινήματα όλου του κόσμου.

Μπορεί στη Γαλλία η ισότητα να μην εφαρμόστηκε, όμως η αστική τάξη, σαν προοδευτική τάξη της εποχής, επέβαλλε τη θέλησή της στην αυταρχικότητα και τον απολυταρχισμό του φεουδαρχισμού χαστουκίζοντας το σύστημα και από τα δυο μάγουλα. Και από αυτό που διεκδικούσε τη γη και από εκείνο που διεκδικούσε τον ουρανό! 

Όμως, ας επιστρέψουμε στη φυσική και την κίνηση της ύλης, για να δούμε την διαδρομή της φυσικής μέχρι να αιτιολογηθεί φιλοσοφικά ο μονισμός της ύλης.

Οι πρώτη επιστημονική διατύπωση του νόμου για την κίνηση της ύλης έγινε από τον Γαλιλαίο και τον Νεύτωνα. Ένα σώμα μπορούσε να διατηρείται σε κατάσταση ηρεμίας ή κίνησης ανάλογα με την δύναμη που ασκείται πάνω του. Η δύναμη αυτή ονομάστηκε αδράνεια. Σύμφωνα με τον Λαπλάς η κινητική κατάσταση του υλικού σώματος μεταβάλλεται μόνο με εξωτερική επέμβαση. Η μεταβολή της κατάστασης προκαλείται πάντα από ένα αίτιο που οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα, σαν αίτιο που θα προκαλέσει ένα νέο αποτέλεσμα. Αυτό υποστηρίζει με αυστηρότητα η αιτιοκρατία ή όπως είπαμε πιο πάνω, ο ντετερμινισμός, όπου το αίτιο αυστηρά οδηγεί χωρίς παρεκκλίσεις σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Για τους Ντεϊστές, που ακόμα δεν είχαν εγκαταλείψει το θεό, βόλευε αυτή η αντίληψη, που τουλάχιστον σαν αρχική ώθηση, την απέδωσαν σε αυτόν κατά τη στιγμή της Δημιουργίας. Σύμφωνα όμως με τον Ελβέτιους η κίνηση ήταν καθολική ιδιότητα της ύλης, ενώ για τον Ντιντερό η κίνηση καθόριζε την εξέλιξη της ύλης. Αυτές θεωρήθηκαν ακραίες υλιστικές θέσεις που αναπόφευκτα οδηγούσαν στον αθεϊσμό.

Αυτά έλεγαν οι φιλόσοφοι μέχρι τον 18ο αιώνα που τακτοποιήθηκαν οι τρείς Αριστοτελικές υλικές καταστάσεις, η γη, το νερό και ιδιαίτερα ο αέρας που με την χημική επανάσταση του Λαβουαζιέ απέδειξε ότι η καύση προέρχεται από την ένωση του οξυγόνου με άλλα στοιχεία, μελέτησε τη σύνθεση του νερού, διατύπωσε την αρχή της διατήρησης της μάζας, και με τα πειράματά του έγινε απολύτως κατανοητό πώς με την βοήθεια της θερμότητας μπορούμε να περνάμε από την μια κατάσταση στην άλλη. Προβλήματα όμως δημιουργούσε ακόμα η τέταρτη κατάσταση, η φωτιά. Τα αβαρή ρευστά ταλάνισαν την φυσική του 19ου αιώνα (αιθέρας, ηλεκτρισμός, μαγνητισμός, βαρύτητα, φως, θερμότητα) φρενάροντας την εξέλιξη της φυσικής και της φιλοσοφίας, μέχρι δηλαδή να αποσπαστούν από τις αρχές της μηχανικής φυσικής οι μεταφυσικές της παγίδες. Μέχρι τότε, ύλη εννοούσαν μόνο αυτό που έχει βάρος, πιάνεται, βλέπεται κλπ. Έτσι επινόησαν και άλλη ουσία και ο κόσμος έγινε δυιστικός. Μια από αυτές ήταν ο αιθέρας που υποτίθεται μέσω αυτού μεταφερόταν η αβαρής ουσία. Η κυματική θεωρία, για παράδειγμα, του Γάλλου φυσικού Ογκιστέν Φρενέλ (Augustin Fresnel 1788-1827) υποστήριζε ότι το φως διαδίδεται με τις ταλαντώσεις του μηχανικού αιθέρα. Μέχρι να ξεκαθαριστεί ότι τα αβαρή ρευστά δεν ήταν ξεχωριστές ουσίες από την ύλη, αλλά ιδιότητες της ίδιας ουσίας, της ύλης, ο αιθέρας έπαιζε ρόλο διαστρέβλωσης. Υποτίθεται ότι μέσα από αυτόν γινόταν η μεταφορά των ουσιών του ηλεκτρισμού, του μαγνητισμού ή της θερμότητας. Θεωρώντας τα αβαρή ρευστά σαν ξεχωριστή ουσία από την ύλη, δεν μπορούσαν να αντιληφθούν οι φυσικοί τότε, τις ποιοτικές αλλαγές στην μεταβολή της υλικής κατάστασης. Τι ήταν τελικά αυτό που μετρούσε το θερμόμετρο; Θεωρώντας ότι η μεταβολή είναι ποσοτική, συμπέραναν ότι πρέπει να γίνεται κάποια ποσοτική θερμική μεταφορά, δηλαδή συγκέντρωση θερμικού ρευστού από το ένα σώμα στο άλλο και όχι μεταφορά των ιδιοτήτων της ίδιας υλικής ουσίας!

Τα αβαρή ρευστά εμφανίστηκαν το 1740. Στα 1750 ο Βενιαμίν Φραγκλίνος θεωρούσε τον ηλεκτρικό σπινθήρα φωτιά και ο Λαβουαζιέ με την θεωρία του φλογιστού αρχικά υποστήριζε ότι όσο μεγαλύτερη ποσότητα θερμιδικού περιέχει ένα σώμα, τόσο υψηλότερη θα είναι και η θερμοκρασία του. Στα 1787 ο Αμερικανοβρετανός Μπένζαμιν Τόμσον (Benjamin Thompson 1753-1814) διέψευσε όσους υποστήριζαν ότι η θερμότητα προσδίδει βάρος στα σώματα που θερμαίνονται. Η θερμότητα, υποστήριξε, ήταν είδος κίνησης, των μορίων του υλικού, και όχι ουσία.

Στα 1791 ο Ιταλός γιατρός Λουίτζι Γκαλβάνι (Luigi Galvani 1737-1798) μπορεί να αναζητούσε στις συσπάσεις του βατράχου του μια φυσιολογική ανατομική εξήγηση, όμως άσχετος από ηλεκτρισμό, έδωσε την ευκαιρία στον άπειρο από ανατομία αλλά σχετικό από ηλεκτρισμό συμπατριώτη του φυσικό Αλεσάντρο Βόλτα (Alessandro Volta 1745-1827) την ευκαιρία να πειραματιστεί με δυο διαφορετικούς αγωγούς και έναν ηλεκτρολύτη, αντί των υγρών στοιχείων του βατράχου, επινοώντας έτσι την πρώτη ηλεκτρική στήλη (μπαταρία).

Την εποχή εκείνη την μεγαλύτερη γοητεία στα πειράματα ασκούσε η διερεύνηση των ιδιοτήτων του ηλεκτρικού πυρός. Μετά την διατύπωση μάλιστα και της παγκόσμιας βαρύτητας από τον Νεύτωνα άρχισε να φαίνεται ότι οι έλξεις και οι απώσεις μεταξύ των ατόμων πρέπει να ερμήνευαν σχεδόν όλα τα φυσικά και χημικά φαινόμενα. Έτσι και η θερμότητα φαίνεται να ήταν μια μοριακή κίνηση των υλικών σωμάτων ενώ ο ηλεκτρισμός ασκούσε όχι μόνο έλξη, αλλά και άπωση. Η ελκτική δύναμη ερμήνευε λοιπόν τη συνοχή των μορίων, ενώ η απωστική την διαστολή των αερίων.

Το 1831 ο πολυτάλαντος για τα πειράματά του Άγγλος Μάικλ Φαραντέι (Michael Faraday 1791-1867) ανακαλύπτοντας τις σχέσεις ανάμεσα στις ηλεκτρικές και τις μαγνητικές δυνάμεις έδωσε την ευκαιρία να ξαναδιατυπωθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια η αρχή της διατήρησης της ενέργειας. Ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη της ισοδυναμίας της θερμότητας και του μηχανικού έργου που έγινε από τον Άγγλο φυσικό Τζέιμς Τζάουλ (James Joule 1818-1889) διατυπώθηκε η αρχή που έδειχνε ότι η ποσότητα της θερμότητας που μεταφέρεται σε ένα σώμα για ορισμένο χρονικό διάστημα συνδέεται με τη μεταβολή στην θερμοκρασία της μάζας του.

Μέχρι τα μέσα του 19^ου αιώνα, που διατυπώθηκαν οι δύο νόμοι της θερμοδυναμικής, από τον Κλαούζιους ταλανιστήκαμε από τα αβαρή ρευστά. Ο Ρούντολφ Κλαούζιους (Rudolf Clausius 1822-1888) ήταν γερμανός φυσικός που θεμελίωσε την θερμοδυναμική διατυπώνοντας τους δυο νόμους της, όπως και την έννοια της εντροπίας. Τα αβαρή ρευστά έδωσαν τη θέση τους στις ιδιότητες της ύλης. Όμως, η περιγραφή της ύλης τότε έγινε πιο αφηρημένη, αφού η κίνηση και οι ιδιότητές της λόγω και του κυματικού της χαρακτήρα δεν μπορούσε να περιγραφεί καλύτερα από ότι μπορούσε να διατυπωθεί με τις μαθηματικές σχέσεις. Οι εξισώσεις του Τζέιμς Μάξγουελ (James Maxwell 1831-1879) περιέγραφαν μια χαρά την ενοποίηση του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού. Η μετάδοση του ηλεκτρομαγνητισμού γίνεται κυματικά, μέσω των πεδίων που δημιουργούσαν και η ταχύτητά τους μέσα στον αιθέρα φαινόταν να έχει την ταχύτητα του φωτός. Η πειραματική επαλήθευση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων από τον Γερμανό φυσικό Χάινριχ Χερτζ (Heinrich Hertz 1857-1894) το 1888 επιβεβαίωσαν την θεωρία του Μάξγουελ αλλά ο αιθέρας του ρίφθηκε στον κάλαθο των αχρήστων. Ήταν αχρείαστος πια. Η εξ αποστάσεως δράση αντικαταστάθηκε από την πεδιακή θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού του Ολλανδού φυσικού Χέντρικ Λόρεντζ (Hendrik Lorentz 1853-1928) που διαμόρφωσε τις εξισώσεις του Μάξγουελ απορρίπτοντας το μηχανοκρατικό μοντέλο του αιθέρα. Η θεωρία πεδίου του Λόρενζ έβαλε την ταφόπετρα στην ηγεμονία της μηχανοκρατικής αντίληψης, οι δε μετασχηματισμοί του που εισήγαγε το 1904 για την ερμηνεία του πειράματος Michelson-Morley έδειξαν ότι όχι μόνο ο αιθέρας δεν υφίσταται αλλά και η ταχύτητα του φωτός είναι απόλυτη σε σχέση με την κίνηση του παρατηρητή, γι αυτό εισήχθησαν και στην θεωρία της σχετικότητας τον επόμενο χρόνο από τον Αϊνστάιν.

Όμως αυτός που καινοτόμισε με τις ιδέες του για την φυσική ήταν ο Λούντβιχ Μπόλτσμαν (Ludwig Boltzmann 1844-1906). Ο Μπόλτσμαν ήταν αυστριακός φυσικός και φιλόσοφος. Θεωρείται ότι θεμελίωσε την στατιστική φυσική και εμπλούτισε την θερμοδυναμική συνδυάζοντας τον 2^ο νόμο της με την θεωρία των πιθανοτήτων, αποδεικνύοντας ότι η πιθανότερη κατάσταση ενός θερμοδυναμικού συστήματος είναι η ισορροπία. Ο Μπόλτσμαν ήταν επίσης ο πρώτος υποστηρικτής της Ατομικής Θεωρίας, που έδωσε μάχες όταν πολλοί συνάδελφοι του κήρυξαν πόλεμο για τις απόψεις του. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που στις 5 του Σεπτέμβρη του 1906 οδηγήθηκε στην αυτοκτονία.

Από τότε, κάτω από το αφηρημένο πνεύμα των μαθηματικών, δίνεται η ευκαιρία στους διαστρεβλωτές να αραδιάζουν κάθε ανοησία, σε όσους διατηρούν την «λογική» του μηχανιστικού υλισμού και δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν τις αρχές της μοντέρνας φυσικής που σε λίγο θα ανέτειλαν με την κβαντομηχανική. Κάποιοι, ακόμα και σήμερα διαπνέονται από τη Καρτεσιανή λογική και τον μηχανιστικό υλισμό όπου θεωρούν «ύλη» μόνο αυτό που πιάνεται, έχει βάρος και φαίνεται ή είναι διακριτό και όχι το πεδίο και η ακτινοβολία, δημιουργώντας τεράστια σύγχυση στις φιλοσοφικές τους αντιλήψεις για την φυσική και τον κόσμο. Κυρίως όμως διαπνέονται από τον ενεργητισμό που παταγωδώς διαψεύστηκε πριν ακόμα ανατείλει ο εικοστός αιώνας. 

Επόμενη ανάρτηση:

Η κίνηση είναι τρόπος ύπαρξης της ύλης.