Η στάση της Εκκλησίας στις απαρχές της Ελληνικής Επανάστασης

Από το ένθετο περιοδικό της εφημερίδας Documento «ΤΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ» No 7, 23 Μαρτίου 2019.

του Απόστολου Λυμπερίδη

Στα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς από τους Τούρκους και το πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης πολλές φορές ο υπόδουλος ελληνισμός επιχείρησε να αποτινάξει το ζυγό, αλλά δεν τα κατάφερε. Στο τέλος του 18^ου αιώνα όμως κάτι άρχισε να κινείται που έκανε τη διαφορά, σε οργάνωση και αποφασιστικότητα. Βέβαια με ένα μόνο άρθρο δεν μπορείς να περιγράψεις τέτοιες ιστορικές στιγμές χωρίς να σταθείς στα πιο ουσιώδη σημεία που προκάλεσαν τον ξεσηκωμό.

Πριν περάσω στα γεγονότα που άναψαν τον σπινθήρα της επανάστασης, επιβάλλεται έστω με δυο λόγια να σας περιγράψω το κλίμα που επικρατούσε ιδιαίτερα μετά τα Ορλωφικά (1770-1774) που ήταν άλλη μια αποτυχημένη επαναστατική προσπάθεια, εκμεταλλευόμενοι τότε οι Έλληνες τον πόλεμο των Ρώσων με τους Τούρκους (1768-1774) αφού και με την συμβολή ενός Έλληνα εμπόρου που είχε καταταχτεί σαν στρατιωτικός στον Ρώσικο στρατό, του Γιώργου Παπαζώλη, οι Ρώσοι αντιμετώπισαν τους Τούρκους από την Ήπειρο και την Θεσσαλία μέχρι την Πελοπόννησο και ολόκληρο το Αιγαίο.

Μετά την αποτυχία του κινήματος η συμμετοχή των Ελλήνων εξόργισε το πατριαρχείο και το ώθησε σε διωγμούς καταδικάζοντας την πανουργία και τη δολιότητά τους να διαφθείρουν την πίστη και τον όρκο υποταγής (σαδακάτι) που οι ραγιάδες έδωσαν στην κραταιά βασιλεία του Σουλτάνου, προτρέποντας τους χριστιανούς να τους καταδίδουν, και τους ιερωμένους να τους αφορίζουν, να τους αλυσοδένουν και σιδηροδέσμιους να τους ξαποστέλνουν στην Βασιλεύουσα για τα περαιτέρω. Όσοι δεν υπακούσουν θα πάθουν τόσα όσα δεν μπορούν να φανταστούν, χωρίς έλεος και μετανοώντας ανωφελώς!

.

Εχθρός του πατριαρχείου ο εχθρός του σουλτάνου

Εικοσιτέσσερα χρόνια πριν το επαναστατικό σάλπισμα του Μάρτη του 1821 τα αίματα φαίνεται να άναψαν ακόμα πιο πολύ, και από τους Έλληνες για ελευθερία και από το πατριαρχείο για σκλαβιά, βλέποντας να τρίζουν οι πατριαρχικοί θρόνοι και οι σουλτανικές πύλες!

Τον Ιούνιο του 1797 τα Ιόνια νησιά έγιναν το προγεφύρωμα των Γάλλων για την κατάκτηση της Ανατολής. Οι καρδιές των επτανήσιων πλημμύρισαν αισιοδοξία, χαρά και ελπίδα και τα επαναστατικά τραγούδια του Ρήγα σκόρπισαν τον τρόμο στα στήθη των Τούρκων και των ραγιάδων χριστιανών. Οι τελευταίοι μαζεύτηκαν φοβισμένοι εναποθέτοντας τις ελπίδες τους, άλλοι στους Τούρκους, άλλοι στους Ρώσους και άλλοι στο θεό. Τα κηρύγματα μίσους έδιναν και έπαιρναν. Οι «βδελυροί αντάρτες του θεού… καταλύοντας την ευταξία και την ειρήνη» των ρωμιών μόλυναν τις ψυχές τους «με τον ιό της αποστασίας». «Βασιλοκτονία, αθεΐα, αναρχία!, με το δέλεαρ της Ελευθερίας και της ισότητος» καταπάτησαν φιλία και θεσμούς! Τέτοια ήταν τα κηρύγματα των τυράννων. Εν τω μεταξύ ο πόλεμος των Ρώσων με τους Τούρκους είχε λήξει προ καιρού. Μπροστά στην εξέλιξη αυτή, οι Τούρκοι, συμμάχησαν με τους Ρώσους! Η τσαρίνα Αικατερίνη η Β΄ στο πλευρό των Τούρκων αποφάσισε να αναχαιτίσει τη δύναμη του Βοναπάρτη. Μαζί τους και οι χριστιανοί του πατριαρχείου. Σύσσωμοι, σαν μία γροθιά, ενάντια στην απελευθέρωση της Ελλάδας!

 Τι ειρωνεία… συμμαχία οι πρώην εχθροί και εχθροί οι πρώην ομόδοξοι σύμμαχοι!

Δεν πέρασαν ούτε δέκα χρόνια όταν οι ελπίδες των Επτανησίων καταποντίστηκαν πάλι, μαζί με τις προσδοκίες των Φαναριωτών! Όσο όμως ο Βοναπάρτης έστρεφε το βλέμμα στη Ρωσία, αδιαφορώντας για την Ελλάδα, τόσο απογοητευόταν και ο Κοραής και ο απόδημος Ελληνισμός της Δύσης που επένδυε στην βοήθεια των Γάλλων. Αμφότεροι απογοητευμένοι. Τι έμενε; Μια φωνή που θα τους ξεσήκωνε. Αυτός ήταν ένας Έλληνας που ακόμα παραμένει Ανώνυμος, εν έτη 1806.

Αυτή την ώρα επέλεξε ο Ανώνυμος Έλλην να εκδώσει το φλογερό και ρωμαλέο κείμενο της «Ελληνικής Νομαρχίας» εμψυχώνοντας το πεσμένο ηθικό των Ελλήνων από τις πρόσφατες εξελίξεις.

Είναι ντροπή μας να περιμένουμε απελευθέρωση από τους ξένους. Εθνική συμφορά όταν δεν πιστεύουμε στις δικές μας δυνάμεις. Όσοι πατούν σε θρόνο είναι όλοι τους τύραννοι. Δεν πρέπει να τους εμπιστευόμαστε. «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά» έγραφε ο Ρήγας και ελεύθεροι ήταν μόνο οι πρόγονοί μας που με την ελευθερία και τη γενναιότητά τους είχαν μεγαλουργήσει. «Η Ελλάς γεννά ακόμα Λεωνίδες και Θεμιστοκλείς» ενώ αντίθετα το ιερατείο και η ολιγαρχία παρατείνουν τη σκλαβιά.

Στη μακρά κατηγορία του ο «Άγνωστος Έλληνας» καταδικάζει το πατριαρχείο και την ανθελληνική του στάση. Αρχιεπισκόπους, επισκόπους, κληρικούς και μοναχούς που στο βωμό της αμάθειας και της αγάπης τους για το χρήμα, ανενδοίαστα συνεργάζονται με τον κατακτητή. Είναι αγύρτες και προδότες που κηρύσσουν, χωρίς ντροπή, την εθελοδουλία και την υπομονή, ζητώντας αγόγγυστα να υποφέρουμε την τυραννία με ελαφρά την καρδιά, γιατί έτσι πρέπει να πληρώνουμε τα αμαρτήματά μας. Ούτε μια φορά δεν κήρυξαν από τον άμβωνα «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος».

Μέσα από τη θρησκεία και τους νόμους, κάνουν όσα η κακία τους διδάσκει και γι’ αυτό δε διαφέρουν σε τίποτα από τους Οθωμανούς. Αδικούν, κλέβουν, σκοτώνουν, ρημάζουν τον τόπο, συκοφαντούν.

Το ιερατείο συσκότισε τη σκέψη, υπέταξε με τη θεολογία την παιδεία, τις επιστήμες με τους μύθους. Κατέστησε τους Έλληνες δούλους, αμαθείς και δεισιδαίμονες, γεμάτους φόβο απέναντι στους τυράννους.

Πάνω από 100.000 αργόσχολοι ρασοφόροι ζουν και τρέφονται από τον ιδρώτα των πτωχών και ταλαίπωρων Ελλήνων. Πώς να ξυπνήσουν οι Έλληνες από την ομίχλη της τυραννίας όταν ιεροκήρυκες αρχίζουν τα κηρύγματά τους από την ελεημοσύνη και καταλήγουν στη νηστεία...

Όλα τα δεινά αυτά αμαυρώνουν το αίσθημα της ελευθερίας και της ισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους. Η τελευταία χωρίζει τους ανθρώπους σε πλούσιους και φτωχούς. Πρέπει να ανατριχιάζει κανείς από το ελεεινό αυτό θέαμα της ανισότητας, βρίσκοντας από έναν άνθρωπο σε άλλον, περισσότερες διαφορές απ’ όσες μπορεί να βρει κάποιος ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο και σ’ ένα ζώο.

Μέσα από τις σελίδες της «Νομαρχίας» ο «Άγνωστος Έλληνας» ενθουσιάζει τις ελληνικές καρδιές με το θείο έρωτα της ελευθερίας. Μόνο ένας έρωτας δικαιολογείται για την Ελλάδα. Εκείνος προς την πατρίδα. Γιατί, όπου Πατρίς εκεί και η Ευτυχία.

«Εμπρός να δοξάσουμε το όνομα της Ελλάδος και σκιρτίζοντας να αλλάξωμεν: Ζήτω η Ελευθερία των Ελλήνων εις αιώνες αιώνων. Γένοιτο. Γένοιτο».

Αν πλάτειασα το θέμα της Ελληνικής Νομαρχίας είναι επειδή θεώρησα ότι είναι τόσο επίκαιρο και σήμερα ακόμα, ώστε οι εθνικές, πολιτικές και κοινωνικές του προεκτάσεις καταστούν πολύτιμος οδηγός στον καθένα μας σήμερα.

Το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος» πάγωσε το αίμα στις φλέβες των τυράννων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Η Ελληνική Νομαρχία γέμισε τους Έλληνες με αυτοπεποίθηση και γενναιότητα. Δημιούργησε αίσθημα εθνικής ενότητας.

Δεν έπρεπε η απελευθερωτική προσπάθεια των Ελλήνων να εμπλέξει καμιά ξένη δύναμη, βάζοντας την Ελλάδα στη σκακιέρα των διεθνών ανταγωνισμών. Τούτη ήταν η μεγάλη συμβολή του «Ανώνυμου Έλληνα» πείθοντας για τη νίκη της Επανάστασης. Η Ελλάδα δεν έπρεπε να γίνει ούτε προγεφύρωμα των Γάλλων, βλέποντας ανατολικά, ούτε ανάχωμα των Ρώσων, βλέποντας δυτικά.

Οι εξεγερμένοι πολεμούν, ο πατριάρχης αφορίζει

Η επανάσταση, έλεγε ο Ανώνυμος Έλληνας, για να ευδοκιμήσει πρέπει να συνειδητοποιηθεί και να γίνει υπόθεση όλων. Η εθνική ενότητα, με άκρα μυστικότητα, έγινε πράξη από τη Φιλική Εταιρία που έβαλε τις βάσεις της στην Οδησσό το 1816.

Οι ρίζες της όμως ρίχτηκαν στο Παρίσι από το 1809, μεταξύ άλλων από το Θεσσαλονικιό Γρηγόριο Ζαλίκη και το Γιαννιώτη Αθανάσιο Τσακάλωφ, έχοντας σαν σκοπό αρχικά την ανάπτυξη της Ελληνικής παιδείας και αργότερα την προετοιμασία και την οργάνωση για το απελευθερωτικό κίνημα στο οποίο θα βοηθούσε και ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Όταν οι ελπίδες από τους Γάλλους χάθηκαν, ο Τσακάλωφ αναζήτησε στήριγμα στην Οδησσό, γνωρίζοντας εκεί το Σκουφά (1814).

Σαν συνέχεια, λοιπόν, του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, μαζί με τον επαναστάτη Νικόλαο Σκουφά και τον αρχι-τέκτονα των μυστικών οργανώσεων Εμμανουήλ Ξάνθο, σχεδίασαν και οργάνωσαν, τα επόμενα εξίμισι χρόνια, κάθε φιλόπατρι Έλληνα ομογενή του εξωτερικού καταρχάς και φλογερό επαναστάτη αργότερα στο εσωτερικό της χώρας, τον ξεσηκωμό για την ανάσταση του Γένους.

Όταν στις 12 Απριλίου του 1820, με υπόδειξη του Ιωάννη Καποδίστρια, ορίστηκε αρχηγός της ο Αλέξανδρος Υψηλάντης όλα ήταν έτοιμα, περιμένοντας, από τη μια άκρη της Ελλάδας μέχρι την άλλη, το εγερτήριο σάλπισμα.

Αυτό έγινε στις 24 Φεβρουαρίου του 1821. Ήταν η μέρα που ο Αλέξανδρος Υψηλάντης έδωσε το σύνθημα της επανάστασης από το Ιάσιο της Μολδαβίας. «ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ». «Η ώρα ήλθεν ώ Άνδρες Έλληνες…» άρχιζε η προκήρυξη που κυκλοφόρησε φθάνοντας αρχικά μέχρι τις παραδουνάβιες περιοχές και κατέληγε «Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι, η Πατρίς μας προσκαλεί».

Στην Ελλάδα η επανάσταση αποφασίστηκε, αν και όχι ομόφωνα, στη Μυστική συνέλευση της Βοστίτσας, (σλαβικό όνομα του Άργους που έφερε από τον 8ο αιώνα) που έγινε από τις 26 μέχρι τις 29 Ιανουαρίου με τις πειστικές παραινέσεις του Παπαφλέσσα που είχε και την συστατική επιστολή του Υψηλάντη, σαν ο «άλλος εγώ», κατόρθωσε να πείσει κάποιους πως η επανάσταση θα πετύχαινε, ούτως ή άλλως. Η μέρα δεν ορίστηκε, παρέμενε ακόμα μυστική.

Τελικά το εγερτήριο σάλπισμα στην Ελλάδα δόθηκε την 21^η Μαρτίου και από την Πελοπόννησο πέρασε στη «Στερεά» και την υπόλοιπη Ελλάδα.

Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας ήταν επινόηση του Γάλλου ιστορικού Πουκεβίλ που έγραψε την ιστορία της Ελληνικής επανάστασης το 1824. (Βλ. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» Εκδοτική Αθηνών τόμος ΙΒ΄ σελ. 83).

Στις 23 Μαρτίου απελευθερώθηκε η Καλαμάτα όπου συστήθηκε μια επαναστατική επιτροπή με την ονομασία «Μεσσηνιακή Γερουσία» που ανέλαβε το συντονισμό της Επανάστασης. Ο Μαυρομιχάλης που πήρε, τιμητικά, το βαθμό του αρχιστράτηγου του Σπαρτιατικού και Μεσσηνιακού στρατού, έστελνε «Προειδοποίηση» προς τις Ευρωπαϊκές Αυλές διακηρύσσοντας τους σκοπούς της επανάστασης. Και όσο διαδραματίζονταν αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα στην Ελλάδα, το πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη αφόριζε την επανάσταση!

Από την 1^η Μαρτίου που τα γεγονότα της Μολδαβίας είχαν φτάσει στην Πόλη, τρόμο και αναστάτωση σκόρπισαν στην Πύλη και το Πατριαρχείο. Ο Σουλτάνος προετοιμάστηκε στρατιωτικά, δείχνοντας τα δόντια σε κάθε ύποπτο της Πόλης. Ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ αποφάσισε σύγκλιση Ιεράς Συνόδου προκειμένου να πείσει το Σουλτάνο ότι το πατριαρχείο παρέμεινε πιστό στην ταπεινότερη υποταγή («πιστόν ραγιαλίκιον»).

Ο Γρηγόριος «ελέω θεού αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, νέας Ρώμης και Οικουμενικός πατριάρχης» μεταξύ άλλων συναδέλφων αγίων αρχιερέων καταδίκασαν τις ενέργειες του Αλέξανδρου Υψηλάντη και του Μιχαήλ Σούτσου, ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας. Για τον τελευταίο αποφάνθηκαν ότι «…φύσει κακόβουλος ων εφάνη τέρας έμψυχον αχαριστίας και συνεφώνησε μετά του Αλεξάνδρου Υψηλάντου, υιού του δραπέτου και φυγάδος εκείνου Υψηλάντου, όστις παραλαβών μερικούς ομοίους του βοηθούς ετόλμησε να έλθη αίφνης εις την Μολδαβυίαν, και αμφότεροι απονενοημένοι επίσης, αλαζόνες και δοξομανείς ή μάλλον ειπείν, ματαιόφρονες, εκήρυξαν του γένους ελευθερίαν και με τη φωνήν αυτήν εφείλκυσαν πολλούς των εκεί κακοήθεις και ανοήτους διασπείραντες και αποστόλους εις διάφορα μέρη δια να εξαπατήσωσι και να εφελκύσωσιν εις τον ίδιον της απωλείας κρημνόν και άλλους πολλούς των ομογενών μας».

Στιγματίζοντας την επανάσταση, την αναφέρουν σαν «έργον μιαρόν, θεοστυγές και ασύνετον, θέλοντες να διαταράξωσι την άνεσιν και ησυχίαν των ομογενών μας πιστών ραγιάδων της κραταιάς βασιλείας, την οποίαν απολαμβάνουσιν υπό την αμφιλαφή αυτής σκιάν με τόσα ελευθερίας προνόμια, όσα δεν απολαμβάνει άλλο έθνος υποτελές και υποκείμενον, ζώντες ανενόχλητοι με τας γυναίκας και τα τέκνα των, με τας περιουσίας και καταστάσεις, και με την ύπαρξιν της τιμής των, και κατ' εξοχήν με τα προνόμια της θρησκείας, ήτις διεφυλάχθη και διατηρείται ασκανδάλιστος μέχρι της σήμερον επί ψυχική ημών σωτηρία.

Αντί λοιπόν φιλελευθέρων εφάνησαν μισελεύθεροι, και αντί φιλογενών και φιλοθρήσκων εφάνησαν μισογενείς, μισόθρησκοι και αντίθεοι, διοργανίζοντες, φευ, οι ασυνείδητοι με τα απονενοημένα κινήματά των την αγανάκτησιν της ευμενούς κραταιάς βασιλείας εναντίον των ομογενών μας υπηκόων της, και σπεύδοντες να επιφέρωσι κοινόν και γενικόν τον όλεθρον εναντίον παντός του γένους».

Αυτοί οι αχρείοι και κακόβουλοι, επινόησαν, γράφει ο αφορισμός «και εταιρίαν τοιαύτην συστησάμενοι προς αλλήλους συνεδέθησαν και με το δεσμόν του όρκου, γινωσκέτωσαν, ότι ο όρκος αυτός είναι όρκος απάτης, είναι αδιάκριτος, και όμοιος με τον όρκον του Ηρώδου, όστις, διά να μη φανή παραβάτης του όρκου του, απεκεφάλισεν τον Ιωάννην τον βαπτιστήν».

Η πιστή τήρηση του όρκου χαρακτηρίστηκε «ολεθρία και θεομίσητος… διά τούτο τη χάριτι του παναγίου Πνεύματος έχει η εκκλησία αυτόν διαλελυμένον, και αποδέχεται και συγχωρεί εκ καρδίας τους μετανοούντας και επιστρέφοντας, και την προτέραν απάτην ομολογούντας, και το πιστόν ρεαγιαλίκι αυτών εναγκαλιζομένους ειλικρινώς. Ταύτα αμέσως να κοινολογήσετε εις όλους του γνωστούς σας, και να κατασταθήτε όλοι προσεκτικώτεροι, ανατρέποντες και διαλύοντες ως αραχνιώδη υφάσματα, όσα η απάτη και η κακοβουλία των πρωταιτίων εκείνων καθ' οιονδήτινα τρόπον συνέπλεξε».

Λίγο πιο κάτω, οι αδιάντροποι, έγραφαν «Εκείνους δε τους ασεβείς πρωταιτίους και απονενοημένους φυγάδας και αποστάτας ολεθρίους να τους μισήτε και να τους αποστρέφεσθε και διανοία και λόγω, καθότι και η εκκλησία και το γένος τους έχει μεμισημένους, και επισωρέυει κατ' αυτών τας παλαμναιοτάτας και φρικωδεστάτας αράς ως μέλη σεσηπότα, τους έχει αποκεκομμένους της καθαράς και υγιαινούσης χριστιανικής ολομελείας ως παραβάται δε των θείων νόμων και κανονικών διατάξεων, ως καταφρονηταί του ιερού χρήματος της προς τους ευεργέτας ευγνωμοσύνης και ευχαριστίας, ως εναντίοι ηθικών και πολιτικών όρων, ως την απώλειαν των αθώων και ανευθύνων ομογενών μας ασυνειδήτως τεκταινόμενοι, αφωρισμένοι υπάρχειεν και κατηραμένοι και ασυγχώρητοι, και μετά θάνατον άλυτοι, και τω αιωνίω υπόδικοι αναθέματι».

Αυτά, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ αποφάνθηκε και ο Ιεροσολύμων Πολύκαρπος συναποφάνθηκε μαζί με άλλους 21 μητροπολίτες!

(Αυτοί ήταν: ο Καισαρίας Ιωαννίκιος, ο Νικομηδείας Αθανάσιος, ο Δέρκων Γρηγόριος, ο Αδριανουπόλεως Δωρόθεος, ο Βιζύης Ιερεμίας, ο Σίφνου Καλλίνικος, ο Ηρακλείας Μελέτιος, ο Νικαίας Μακάριος, ο Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, ο Βερροίας Ζαχαρίας, ο Δυδιμοτοίχου Καλλίνικος, ο Βάρνης Φιλόθεος, ο Ρέοντος Διονύσιος, ο Κυζίκου Κωνστάντιος, ο Χαλκηδόνας Γρηγόριος, ο Τυρνάβου Ιωαννίκιος, ο Πισειδίας Αθανάσιος, ο Δρύστας Άνθιμος, ο Σωζοπόλεως Παίσιος, ο Φαναρίου και Φαρσάλων Δαμασκηνός, ο Ναυπάκτου και Άρτης Άνθιμος).

Το συνοδικό αφορισμό υπέγραψαν πάνω στην Αγία Τράπεζα αφού πρώτα ιερούργησαν και μετά στάλθηκε με ειδικούς εξάρχους προς την Πεελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Αιγαίο, περιοχές που ήταν πιθανές να ξεσπάσει επανάσταση, νουθετώντας προς κάθε εκκλησιαστικό και πολιτικό άρχοντα.

Την επόμενη μέρα (24/3), ο Σουλτάνος, ξεχωρίζοντας «την ήρα από το στάρι» έκανε περισσότερες εκκαθαρίσεις στην Πόλη, αν και οι Φαναριώτες έμειναν κλειδαμπαρωμένοι στα σπίτια τους.

Το Πατριαρχείο, όπως και με τον αφορισμό των κλεφτών ή την υποστήριξη του ρωσοτουρκικού πολέμου ενάντια στην επανάσταση των Ιονίων νήσων, έκανε το καθήκον του συμπλέοντας με την «κοινή ημών ευεργέτιδα και τροφό κραταιάς και αητήτου βασιλείας» κολακεύοντας, όσο δεν έπαιρνε άλλο, την Πύλη.

Η άποψη πως ο πατριάρχης ενήργησε έτσι για να σώσει τον ελληνισμό της Πόλης, είναι γελοίος και στερείται κάθε σοβαρότητας. Δεν ευσταθεί ούτε με τη λογική. Σε τέτοια «πατριωτικά αμαρτήματα» ουδέποτε έπεσε το πατριαρχείο της Πόλης, δίνοντας ψεύτικους όρκους πάνω στην Αγία Τράπεζα και ενώπιον του θεού. Αν οι αποφάσεις τους ήταν ειλικρινείς δε θα ψεύδονταν τόσοι ιερείς απέναντι στο θεό, αλλά με πατριωτική διάθεση θα επαναστατούσαν και οι ίδιοι μαζί με το λαό της Πόλης. Καμιά επαναστατική πράξη όμως δεν έγινε παρά μόνο η ταπεινωτική υποταγή στο Σουλτάνο που προκαλεί φρίκη στις μελλούμενες γενιές!

Ουαί, ουαί… προδότες! Αν ο θεός τους συμβούλευσε έτσι να κάνουν, φαίνεται δεν είχαν καλό σύμβουλο, γιατί μόλις τα νέα από την Πελοπόννησο έφτασαν στην Πόλη, το βράδυ της 31^ης Μαρτίου, η σφαγή που τόσο φοβόντουσαν οι «άγιοι πατέρες» έγινε ακόμα σκληρότερη! Ο Σουλτάνος θεώρησε ότι ο πατριάρχης τον εμπαίζει.

«Άγιοι πατέρες» στα πρόθυρα νευρικής κρίσης

Ο ποιμήν της ορθοδοξίας ανήμπορος να επιβληθεί στο ποίμνιό του ήταν αχρείαστος για την Πόλη και αχάριστος που δεν εκτίμησε τα προνόμια και τις ελευθερίες που του έδωσε ο Σουλτάνος. Απέκλεισε την έξοδο των ελληνικών οικογενειών από την Πόλη μέχρι να απογραφούν οι οικογένειες των Πελοποννησίων, Αιγαιοπελαγιτών και Στερεοελλαδιτών που θεωρήθηκαν ύποπτοι.

Στις 10 Απριλίου ήρθε και η σειρά του Γρηγόριου. Απαγχονίστηκε σαν προδότης και τη θέση του πήρε ένας πρώην πρωτοσύγκελος του πατριαρχείου, ο Πισιδίας Ευγένιος, που στον πλειστηριασμό του σουλτάνου πλειοδότησε εξαγοράζοντας το θρόνο.

 Το Μάιο, ο Σουλτάνος, επιβίβασε σε πλοία πάνω από 500 Πελοποννήσιους που έμεναν στην Πόλη και τους έπνιξε ανοιχτά της θάλασσας. Το ίδιο έκανε τον επόμενο μήνα με τους Αιγαιοπελαγίτες και Στερεοελλαδίτες μόλις μάθαινε τη συμμετοχή τους στην επανάσταση. Στις 4 Ιουνίου απαγχόνισε το Δέρκωνα Γρηγόριο, τον Ανδριανουπόλεως Δωρόθεο Πρώιο, το Θεσσαλονίκης Ιωσήφ και τον Τυρνάβου Ιωαννίκιο. Η αφοριστική τους συναπόφαση, τελικά, δεν τους έσωσε. Ο σουλτάνος δεν ήταν ηλίθιος. Κάτω από το άγχος των περιστάσεων, το πιο σωστό ήταν να δώσει ένα μάθημα προς παραδειγματισμό! Από την άλλη, η Εκκλησία εκμεταλλεύεται την αντίδραση του Σουλτάνου για να μας πείσει ότι όλοι αυτοί που εκτελέστηκαν, έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι για την πατρίδα! Ποια πατρίδα, ποιοι ήρωες… Το μόνο διαφορετικό που έκαναν εκείνες τις μέρες οι Άγιοι «πατέρες» ήταν οι αφορισμοί. Και μην νομίσει ο αναγνώστης ότι μόνον τον Σούτσο και τον Υψηλάντη αφόρισαν. Συλλογικά αφόριζαν όσους σήκωναν κεφάλι στους Τούρκους, ονομάζοντάς τους Κακούργους και Φερμανλίδες (επικηρυγμένους) από το δοβλέτι (κράτος), όπως ήταν οι Σουλιώτες ή ατομικά όπως ήταν η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα της οποίας απαγορεύτηκε να εκκλησιάζεται, να αγιάζεται, να θυμιατίζεται ή να της δίνεται αντίδωρο! Ας αποφύγω να κάνω περιττά σχόλια!

Η επανάσταση στην Ελλάδα όμως προχώρησε είτε το ήθελαν μερικοί είτε όχι. Σύσσωμος ο ελληνικός λαός, αδιαφορώντας και αψηφώντας τους συνοδικούς και ατομικούς αφορισμούς, έλαμψε με την ηρωική του παρουσία και η επανάσταση ξεσήκωσε και τον τελευταίο ραγιά. Τότε, ακόμα και οι πιο δύσπιστοι σκληροπυρηνικοί και αντιδραστικοί ιεράρχες θέλησαν να βάλουν, αν και με κρύα καρδιά, και τη δική τους σφραγίδα στην υπόθεση του ξεσκλαβώματος.

Γνωστή τακτική, κάθε αντιδραστικής δύναμης, όταν αισθάνεται ότι χάνει και το τελευταίο λαϊκό έρεισμα. Θα μπορούσε για παράδειγμα η Εκκλησία να εγκαταλείψει τον κατακτητή, που στη συνείδηση όλων καταδικάστηκε, περνώντας με το λαό που καταξιώνει κάθε αγώνα γράφοντας με ηρωικά γράμματα την ιστορία του. Η Εκκλησία όμως ποτέ δεν θέλησε να ηρωποιηθεί, άλλα την ενδιέφεραν. Για τα προσχήματα, η Εκκλησία της Ελλάδας αποσχίστηκε από το πατριαρχείο σε Αυτοκέφαλη Εκκλησία το 1833. Αργότερα αποσχίστηκαν και άλλες.

Τέτοιος ήταν ο ρόλος του πατριαρχείου ακόμα και εκείνες τις μέρες πριν και μετά την επανάσταση. Σκέψου τι έκαναν όταν όλα ήταν υπό τον έλεγχο των κοτζαμπάσηδων και των καταδοτών!

Τέλος ας κλείσουμε την μικρή αυτή αναδρομή με μια φράση του Ανώνυμου Έλληνα, μιας και μου φαίνεται τόσο ζωντανός και επίκαιρος ακόμα και στις μέρες μας που προσπαθούμε να ξεκινήσουμε άλλον έναν αγώνα, αυτόν του Διαχωρισμού Κράτους και Εκκλησίας.

«Ας εβγάλωμεν, αδερφοί μου, την βρώμαν, δια να αισθανθώμεν την μυρωδίαν των άνθεων. Τα μέσα την σήμερον είναι αρκετά. Η μηχανή, τέλος πάντων, είναι τελειωμένη. Άλλο δεν λείπει, παρά να την κινήση τινας, και έπειτα μόνη της θέλει δουλεύσει».

Πηγές

Απόστολος Λυμπερίδης «Χαλκεύοντας της Ιστορία» εκδόσεις Ενάλιος.

«Τα Υβριστικά Κατά των Ελλήνων Επίσημα Κείμενα της Ορθοδοξίας» εκδόσεις Δαυλός.

«Η Ελληνική Νομαρχία, η Επανάσταση του 1821 και ο ρόλος του πατριαρχείου (1ο και 2ο  Μέρος) από το blog: Η ΑΘΕΪΑ ΕΙΝΑΙ ΑΡΕΤΗ.

(http://epic-atheist.blogspot.com/2009/03/1821-1.html)