21 Δεκ 2022

Η δομή της ύλης στην κβαντομηχανική

Μετά την Θεωρία της Σχετικότητας, το επόμενο διαμάντι νοητικού επιτεύγματος που επινοήθηκε, αυτή την φορά όχι μόνο από έναν άνθρωπο, όπως η σχετικότητα του Αϊνστάιν, αλλά από μια μεγάλη ομάδα καινοτόμων φυσικών στη διάρκεια πολλών ετών, είναι η κβαντομηχανική. Και στην ανάρτηση αυτή θα γίνει προσπάθεια όχι να κατανοηθεί πως λειτουργούν οι ιδιότητες των αλληλεπιδράσεων και τα κβαντικά φαινόμενα, αλλά για να περιγραφεί περισσότερο η δομή της ύλης στην έσχατη δομή της, με την οποία πολλές φορές παντρεύεται με το «άπειρο» του Σύμπαντος που γνωρίσαμε στην προηγούμενη ανάρτηση περιγράφοντας τη «Θεωρία της Σχετικότητας». Τα συμπεράσματα από την κατανόηση των δυο αυτών θεωριών σκοπεύουν μεταξύ άλλων και στην κατανόηση της «δημιουργίας» του Σύμπαντος, του κόσμου δηλαδή που αναφέρονται και όλες γενικά οι θρησκείες, αν θέλουμε να το συσχετίσουμε και με τα ενδιαφέροντα αυτού του διαδικτυακού χώρου. Ο εκλαϊκευτικός τρόπος που θα προσεγγιστεί το θέμα θα μας δώσει την ευκαιρία να σχηματίσουν μια αχλή της επιστημονικής θεωρίας και εκείνοι που ως τώρα δεν είχαν την ευκαιρία να προσεγγίσουν την κβαντομηχανική ή σε κάτι ημιμαθείς ώστε να πάψουν να την συνδέουν με ψευδοεπιστημονικές θεωρίες και αγυρτείες που κατακλύζουν την κοινωνική μας ζωή. Η τεχνολογία, που στηρίχτηκε στην κβαντομηχανική, από τον προηγούμενο αιώνα ακόμα, την στέριωσε σε πιο γερά θεμέλια ακόμα και σε εκείνους που φάνταζε εξωπραγματική, αλλάζοντας την όψη του κόσμου μας δίνοντας παράλληλα και τις ανάλογες εξηγήσεις σε υπεραιώνιες απορίες που βασάνιζαν ανήσυχα μυαλά όπως τι είναι η ύλη, πώς εμφανίστηκε, πώς προσδιορίζεται η μάζα, σε τι διαφέρει η τελευταία από την ενέργεια, τι είναι η βαρύτητα και άλλα που ακόμα δεν κατάφεραν όλοι να εμπεδώσουν. Πολλοί πήραν απάντηση. Άλλοι που επαναπαύονται στην άγνοιά τους, ακόμα ρωτούν για πράγματα που απαντήθηκαν, όπως για παράδειγμα ποια είναι η δομή του ατόμου και σε τι διαφέρει το άτομο της ανόργανης ύλης από την οργανική. Τι είναι με λίγα λόγια η ζωή, τι είναι το πνεύμα; Ο κόσμος μας είναι δημιούργημα και εμείς εποπτευόμαστε από κάποιον δημιουργό ή ήρθε η ώρα να εγκαταλείψουμε τέτοιες πρωτόγονες απόψεις που δεν συνάδουν με την εξέλιξη των καιρών;

Ο χώρος και ο χρόνος που είδαμε στην προηγούμενη ανάρτηση αντιστοιχίζεται διαφορετικά στον μακρόκοσμο, στη Θεωρία της Σχετικότητας, και διαφορετικά στον μικρόκοσμο της κβαντομηχανικής απ’ ότι, σαν πραγματικότητα, αντιλαμβανόμαστε στην καθημερινή μας ζωή. Η κβαντομηχανική έγινε της μόδας στις μέρες μας επειδή έδωσε απαντήσεις για τον κόσμο μας που ταλανίζονταν ανάμεσα στις τσαρλατανιές των αγυρτών, όπως και επειδή κατάφερε να τον αλλάξει συθέμελα. Η τηλεόραση, τα κινητά και πάσα συσκευή που διαθέτει τρανζίστορς και ολοκληρωμένα κυκλώματα αποτελούν την καλύτερη απόδειξη ότι η θεωρία αυτή, όχι μόνο κάνει ακριβείς προβλέψεις μα τις εκμεταλλευόμαστε και τις χρησιμοποιούμε σε κάθε μας βήμα στην καθημερινή ζωή. Το κύρος αυτό προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν όχι μόνο επιτήδειοι, αλλά και οι πιο άσχετοι, προκειμένου να μεταλαμπαδεύσουν στους αφελείς τις πλέον ανόητες ιδέες για να δικαιολογήσουν ιδεαλισμούς και ιντετερμινιστικές απόψεις, αρχέγονες και μυθολογικές θεωρίες με επιστημονικοφανή τρόπο. Να, γιατί δίνω τόσο μεγάλο ενδιαφέρον στις θεωρίες αυτές προκειμένου να ξεκαθαριστεί η επιστήμη από τις τσαρλατανιές των αγυρτών που προσπαθούν να την οικειοποιηθούν διαστρεβλώνοντάς την.

Κατά καιρούς έκανα και τέτοιες αναρτήσεις προκειμένου να ξεμπροστιαστούν αγύρτες και τσαρλατάνοι. Βλέπε:

«Αγύρτες και τσαρλατάνοι μας κατακλύζουν ακόμα».

«Αγύρτες, απατεώνες και αφελείς στην καθημερινή ζωή μας».

«Χορός έλξης και ζευγαρώματος από τον μικρόκοσμο μέχρι τον μακρόκοσμο».

Εύλογα τότε ρωτούσα «Στις μέρες μας, μετά το αποδεδειγμένο κύρος της επιστήμης, κάποιοι προσπαθούν να την ιδιοποιηθούν και να την εκμεταλλευτούν προκειμένου να στηρίξουν μουχλιασμένες και ξεπερασμένες ιδέες που γεννήθηκαν όταν ο νους ήταν άγουρος ακόμα, η γνώση ελλιπής και τα συμπεράσματα οδηγούσαν αν όχι σε μια ανόητη διδασκαλία, σίγουρα οδηγούσαν σε μια ιδεαλιστική φιλοσοφία. Δεν είναι λυπηρό, τέτοιες φιλοσοφίες να επηρεάζουν ακόμα το νου και τη ζωή μας;»

Στην προηγούμενη ανάρτηση κάναμε λόγο για την επιστημονική θεωρία που αντέχει στο χρόνο μόνο όταν οι προβλέψεις της επαληθεύονται από το πείραμα και κυρίως επειδή είναι διαψεύσιμες. Αυτό σημαίνει ότι μια επιστημονική θεωρία πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί από τον οποιοδήποτε και όταν διαψεύδεται επιβάλλεται να τροποποιηθεί και αν δεν γίνεται να εγκαταλείπεται. Έτσι ακριβώς πρέπει και ο κάθε πιστός, όταν οι πεποιθήσεις του δεν μπορούν επιστημονικά να στηρίξουν την πίστη του, πρέπει αυτή να αναθεωρείται ή καλύτερα να εγκαταλείπεται. Έχω την εντύπωση ότι στο θέμα του θεού είμαστε πολύ ανεκτικοί όταν λέμε ότι το «θείον» ούτε αποδεικνύεται, ούτε διαψεύδεται, οδηγώντας μας στον Αγνωστικισμό ώστε να ανεχόμαστε κάποια πράγματα που ήδη θα έπρεπε εξ αρχής να καταδικαστούν. Η διαψευσιμότητα των επιστημών διδάσκει επίσης ηθικούς κανόνες στις θρησκείες που χωρίς αιδώ διακηρύττουν ακόμα την Απόλυτη Αλήθεια ή προκειμένου να διατηρήσουν μουχλιασμένες ιδέες προσπαθούν με «θαύματα» και φιλοσοφικά τερτίπια να διαιωνίσουν, αν όχι απλά τις αφελείς ιδέες τους, μα απάτες ολκής, που με μεθοδικότητα στήνουν αγύρτες προκειμένου να εξαπατήσουν αφελείς πιστούς!

Η αγυρτεία είναι προσπάθεια προσηλυτισμού! Για παράδειγμα, το «θαύμα» αντιφάσκει με τους φυσικούς νόμους, ενώ η προσευχή απαιτεί να πείσει τον αφελή ότι με τα παρακάλια μπορεί να αντιστρέψει την φυσική ροή των γεγονότων ή ακόμα χειρότερα να αντιστρέψει τις βουλές του «θεού» προς το συμφέρον του. Όμως ας περάσουμε στον μικρόκοσμο της κβαντομηχανικής που όταν «κατανοήσουμε» τα αναγκαία τεκμήρια που την υψώνουν στο υψηλότερο βάθρο της ανθρώπινης επινοητικότητας θα αντιληφθούμε το δώρο που μας επιφύλασσε η γνώση και η περιέργεια του ανθρώπου να δώσει εξηγήσεις για τον κόσμο μας, κοιτώντας και εστιάζοντας στο ελάχιστο, στο άτομο, όπως θα έλεγε ο Δημόκριτος, στην στοιχειώδη δομή της ύλης, της μοναδικής ουσίας του κόσμου μας.
Τα άτομα διαθέτουν μια συγκεκριμένη δομή από τη οποία είναι φτιαγμένη η ύλη ολόκληρου του Σύμπαντος. Τα διάφορα είδη ατόμων, που δεν ξεπερνούν τα εκατό (βλέπε Περιοδικό Πίνακα του Μεντελέγιεφ), αποτελούνται από έναν πυρήνα με συστατικά τα πρωτόνια και τα νετρόνια που περιβάλλονται από νέφη μυστήριων σωματιδίων που καλούνται ηλεκτρόνια. Τα πρωτόνια έχουν θετικό φορτίο, τα ηλεκτρόνια αρνητικό και τα νετρόνια ουδέτερο. Τα φορτία είναι αυτά που δημιουργούν τις ελκτικές και απωθητικές δυνάμεις ανάμεσά τους, ενώ ο αριθμός των πρωτονίων καθορίζει τη χημική ταυτότητα του ατόμου. Ο αριθμός πρωτονίων και νετρονίων στον πυρήνα είναι ο ίδιος εκτός και αν πρόκειται για ισότοπο του στοιχείου. Όμως ο αριθμός των ηλεκτρονίων και των πρωτονίων είναι πάντα ίδιος ώστε το άτομο να είναι ηλεκτρικά ουδέτερο, έτσι όπως χαριτωμένα λέγεται ώστε τα πρωτόνια να δίνουν στο άτομο την ταυτότητά του και τα ηλεκτρόνια την προσωπικότητά του!

Τα σωματίδια του πυρήνα όμως αποτελούνται και από κάτι ακόμα που λέγονται κουάρκ. Αυτοί είναι οι θεμελιώδεις δομικοί λίθοι της ύλης!

Αυτό που κάνει όμως συναρπαστική την μελέτη της κβαντομηχανικής είναι η ανακάλυψη των ιδιοτήτων των στοιχειωδών σωματιδίων, ιδιαίτερα εκείνων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Οι αλληλεπιδράσεις της ηλεκτρασθενούς θεωρίας και της κβαντικής χρωμοδυναμικής περιγράφουν ένα μοντέλο φυσικής που μας είναι γνωστό σαν «Καθιερωμένο Πρότυπο» («Standard Model»). Αυτό το Πρότυπο όμως δυστυχώς δεν περιλαμβάνει την βαρύτητα, ώστε σε μια μόνο εξίσωση να συμπεριλάβουμε και αυτή την δύναμη που εμφανίζεται εκεί όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση μάζας. Πώς θα μπορούσε όμως να γίνει αυτό όταν το στοιχειώδες σωματίδιο της κβαντομηχανικής προσδιορίζεται με την απειροελάχιστη ποσότητα της μάζας που λέγεται κβάντο; Τούτη η αντίφαση αποτελεί άλλο ένα μυστήριο, πλάι σε όλα τα άλλα που νομίζουμε πως κατανοούμε. Όπως είπε και ο Μπορ «αυτός που λέει ότι κατανοεί την κβαντομηχανική, μάλλον δεν κατανοεί τίποτα»! Ο χώρος και ο χρόνος που στην θεωρία της σχετικότητας αποτελεί το αδιάρρηκτο τμήμα της πραγματικότητας, όπου η μάζα και η ταχύτητα δημιουργούν το παρών (το Τώρα) το πριν και το μετά, στην κβαντομηχανική χωρίς την βαρύτητα, ό,τι δεν αλληλεπιδρά δεν υφίσταται, δημιουργώντας παράδοξα για την αντίληψη στον δικό μας κόσμο. Η «πραγματικότητα» γίνεται τόσο ασαφής και συγκεχυμένη που δημιουργεί την εντύπωση ότι η ερμηνεία της κβαντομηχανικής είναι λανθασμένη, προβληματισμός που δεν κόπασε όσο οι δυο γίγαντες της ανθρώπινης σκέψης, ο Αϊνστάιν και ο Μπορ δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν όσο ζούσαν και ούτε σήμερα έχουμε μια σαφή εικόνα της ερμηνείας. Απλά επαναπαυόμαστε ότι η κβαντομηχανική δουλεύει, αφού οι προβλέψεις της επαληθεύονται και ευρέως χρησιμοποιούνται από την τεχνολογία. Τα μεγέθη με τα οποία ασχολείται η κβαντομηχανική είναι τόσο μικρά, που ούτε πέφτουν στην αντίληψή μας παρά μόνο με εξειδικευμένα όργανα. Ας πάρουμε ένα παραστατικό παράδειγμα για να κατανοήσουμε τα απειροελάχιστα μεγέθη που πραγματεύεται η κβαντομηχανική.
Το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο, για το οποίο πήρε νόμπελ φυσικής ο Αϊνστάιν προβλέφθηκε μετά την διατύπωση της «Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας» όμως οι φυσικοί μόλις το 2016 κατάφεραν να μετρήσουν τον βραχύ παλμό του υπεριώδους φωτός πάνω σε μια δέσμη αερίου από ήλιο. Η διάρκεια του παλμού ήταν δέκα χιλιοστά του τρισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου, δηλαδή όσο 100 αττοδευτερόλεπτα! Ένα αττοδευτερόλεπτο ισούται με 0,000000000000000001 m (10-18 sec) δηλαδή όσο ένα χιλιοστό της διαμέτρου του πρωτονίου! Δεν αισθάνεστε δέος που μια φυσική διαδικασία, όπως αυτή μπορεί να μετρηθεί με τόσο μεγάλη ακρίβεια; Αυτός ο μηχανισμός απόσπασης ηλεκτρονίων από διάφορα υλικά ονομάζεται φωτοεκπομπή. Σε αυτό το φαινόμενο στηρίζονται τα φωτοβολταϊκά κύτταρα που παράγουν ρεύμα όταν επάνω τους προσπίπτει φως, τόσο κοινά σήμερα που τα χρησιμοποιούμε για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Συνεχίζοντας την περιγραφή του ελάχιστου, ας εστιαστούμε στο χώρο. Τα μόρια στον κόσμο μας είναι η ελάχιστη ορατή ποσότητα μάζας από την οποία αποτελείται η ύλη. Ας πάρουμε το πιο αραιό πράγμα που γνωρίζουμε για να επιχειρήσουμε μια σύγκριση με το άτομο: τον αέρα! Τι είναι ο αέρας; Μια μεγάλη ποσότητα μορίων! Σε ένα κυβικό εκατοστό αέρα μπορούν να χωρέσουν 45 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων μόρια! Τα άτομα φυσικά είναι πολύ μικρότερα από τα μόρια. Μισό εκατομμύρια άτομα, αραδιασμένα το ένα δίπλα στο άλλο, κρύβονται άνετα πίσω από το πάχος μιας τρίχας των μαλλιών μας! Όσο αφορά όμως το χρόνο, ο αριθμός των αττοδευτερολέπτων σε ένα δευτερόλεπτο, κρατηθείτε τώρα: είναι μεγαλύτερος και από τον αριθμό των δευτερολέπτων από τη Μεγάλη Έκρηξη ως σήμερα! Στο σημείο αυτό θα προσπαθήσω να παντρέψω το ελάχιστο με τους μεγάλους αριθμούς, για να κάνω το ανάγνωσμα της ανάρτησης δελεαστικό προκειμένου να σας ξεκουράσω. Στις αρχές του 19ου αιώνα ένας Ιταλός, ο
Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro ή καλύτερα Amedeo Avogadro ανακάλυψε ότι δυο ίσοι όγκοι αερίων οποιουδήποτε είδους, με την ίδια πίεση και θερμοκρασία, θα περιέχουν τον ίδιο ακριβώς αριθμό μορίων. Σύμφωνα με την αρχή Avogadro οι χημικοί υπολόγισαν ότι ένα άτομο έχει διάμετρο 0,00000008 cm. Πολύ αργότερα βάσει αυτής της αρχής υιοθετήθηκε ο αριθμός Avogadro. Είναι ο αριθμός των μορίων που περιέχονται σε 2,016 γραμμάρια αερίου υδρογόνου, η τιμή της οποίας είναι 6,0221367x1023. Πρόκειται για ένα τεράστιο νούμερο που ισοδυναμεί με όσα ποτήρια νερό αποτελείται ο Ειρηνικός Ωκεανός ή με όσα κουτάκια αναψυκτικού θα χρειαζόμασταν για να καλύψουμε ολόκληρο τον πλανήτη μας σε βάθος… 300 χιλιομέτρων! Κάπως έτσι μπορεί κανείς να προσεγγίσει μια περιγραφή του ελάχιστου με πολύ μεγάλους αριθμούς προκειμένου να το φέρουμε στα μέτρα της κοινής αντίληψης. Ναι, ξέρω πώς νοιώθετε. Νοιώθετε δέος και ακόμα δεν περιγράψαμε τίποτα.
Για κάποιους που δεν είναι εξοικειωμένοι με τους τρόπους που η επιστήμη ανακαλύπτει την αλήθεια, όλα αυτά φαίνονται σαν Επιστημονική Φαντασία, επειδή ο κόσμος της κβαντομηχανικής βρίσκεται σε χώρους τόσο μικρούς όπου τα κβάντα παίρνουν τις διαστάσεις του… κύματος, τόσο που αυτά τα δυο να εξομοιώνονται μεταξύ τους θεωρώντας τα κβάντα φωτός σαν την απειροελάχιστη ποσότητα ενός φωτονίου, ενός πράγματος δηλαδή χωρίς μάζα! Τα ηλεκτρόνια πρόκειται για είδος στοιχειώδους σωματιδίου που ανήκουν στην κατηγορία των λεπτονίων. Όταν μιλάμε για στοιχειώδεις σωματίδια αναφερόμαστε σε σωματίδια τα οποία δεν μπορούν να διαιρεθούν περισσότερο. Τα ηλεκτρόνια ανήκουν στα λεπτόνια τα οποία είναι σωματίδια που χαρακτηρίζονται από πολύ μικρή μάζα. Για παράδειγμα ένα ηλεκτρόνιο έχει 1836 φορές μικρότερη μάζα από ένα πρωτόνιο. Επίσης τα ηλεκτρόνια βρίσκονται σε τροχιές γύρω από τον κάθε ατομικό πυρήνα οι οποίες ονομάζονται στιβάδες. Κάθε στιβάδα μπορεί να συμπεριλάβει ένα μικρό αριθμό από ηλεκτρόνια, ανάλογα με το ενεργειακό του φορτίο, συμπεριφορά που ανακαλύφτηκε από τον Μπορ μόλις ένα χρόνο μετά το νόμπελ του Αϊνστάιν για το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο. Η ταχύτητα που τα ηλεκτρόνια περιφέρονται γύρω από τον ατομικό τους πυρήνα είναι ίση με 2200 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Για να καταλάβετε για τι ταχύτητες μιλάμε: ένα υποθετικό αεροπλάνο που θα ταξίδευε με τέτοια ταχύτητα θα μπορούσε να περιστρέφεται γύρω από την Γη σε διάστημα μόλις 18 δευτερολέπτων! Εδώ πρέπει να σας πω και κάτι ακόμα. Επειδή ακόμα και στα σχολεία βολεύει να καταδεικνύουμε τη δομή του ατόμου σαν πλανητικό σύστημα, όπου τα ηλεκτρόνια περιφέρονται γύρω από τον πυρήνα όπως οι πλανήτες γύρω από τον ήλιο, πρέπει να σας πω ότι τα ηλεκτρόνια αν μπορούσαμε να τα δούμε θα τα βλέπαμε σαν νέφος γύρω από τον πυρήνα, όπου εντοπίζονται παντού, σε κάθε σημείο των τροχιών τους, όπως ακριβώς βλέπουμε τα πτερύγια ενός ανεμιστήρα που περιστρέφεται με μεγάλη ταχύτητα!

Αυτές οι πραγματικές ελάχιστες αποστάσεις των στοιχειωδών σωματίων σε συνδυασμό με την ταχύτητα και τα μεγάλα ποσά των δυνάμεων που δρουν μέσα στη δομή των ατόμων, στον κόσμο μας δημιουργούν μια αντίληψη, μια αίσθηση στερεότητας, όταν ανάγονται σε πολύ μεγάλες ποσότητες που διαφοροποιούν τις ιδιότητες της ύλης σε διάφορα επίπεδα ύπαρξης. Για παράδειγμα η ιδιότητα ενός μορίου του νερού H2O θα δώσει την αίσθηση της υγρότητας μόνο όταν συνενωθούν τρισεκατομμύρια μόρια νερού στον ίδιο χώρο. Το «Όλον» που αποτελείται από το άθροισμα των μερών του ονομάζεται αναγωγισμός. Η αρχική ιδέα έγινε από τον Δημόκριτο, όταν με τη λογική συνέβαλε έναν αντίστροφο αναγωγισμό για την ύλη, φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι η ύλη διαιρείται σε πολύ μικρά κομμάτια τα οποία σε κάποια στιγμή δεν θα μπορούσαν να διαιρεθούν περισσότερο. Ακριβώς αυτά ονόμασε άτομα! Μη μου πείτε ότι δεν ήταν «σατανική» η σύλληψη της ιδέας του… ιδιαίτερα την εποχή εκείνη, όταν σε αυτό διαφωνούσαν και ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης…

Μόνο στις μέρες μας καταφέραμε να αντιληφθούμε κάποιες ιδιότητες της ύλης, όπου η θερμοκρασία και η πίεση (αρχή Avogadro) οφείλονται στη συλλογική συμπεριφορά των επιμέρους μορίων!
Όμως ας επιστρέψουμε στο άτομο και στον πυρήνα, που όπως είπαμε αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος των πρωτονίων και νετρονίων του πυρήνα θα πρέπει να κάνουμε πάλι μια σύγκριση με κάτι γνωστό. Για να κάνουμε έναν αντίστοιχο παραλληλισμό, όπως πριν με τον αριθμό των αττοδευτερολέπτων που βρίσκονται μέσα σε ένα δευτερόλεπτο, μιας και σας ανέφερα τη σχέση μορίων νερού με την ιδιότητα της ρευστότητάς του, όπως είπαμε η σχέση πρωτονίου και πυρήνα είναι αντίστοιχος των ατόμων νερού που χωρά σε ένα ποτήρι που σε αριθμό είναι μεγαλύτερος από τα ποτήρια νερού που χωράει ένας ωκεανός! Αν δεν μπορείτε να συνειδητοποιήσετε την αναλογία θα σας το παραστήσω με διαφορετικό τρόπο: σκεφτείτε να μεγαλώναμε τον πυρήνα όσο το σπίτι σας. Τότε το πρωτόνιο ή το νετρόνιο θα γινόταν αντιληπτό σαν ένας κόκκος αλατιού! Και όμως, αυτός ο κόκκος αλατιού, θα ήταν το βαρύτερο σημείο από ολόκληρο το άτομο!

Πριν προχωρήσουμε πρέπει να ξέρετε ότι στη φύση υπάρχουν τέσσερις δυνάμεις.

Η πρώτη η βαρύτητα είναι αυτή με τη μεγαλύτερη εμβέλεια που δρα σε ολόκληρο το Σύμπαν. Είναι ελκτική με κάθε σώμα στο χώρο αν και ασθενής, θα μπορούσε να γίνει ισχυρότατη όταν οι μάζες αθροισμένες σε έναν χώρο αποκτούν ιδιαίτερη ισχύ, όπως σε μια μαύρη τρύπα.

Η δεύτερη, που συνενώθηκε με τον ηλεκτρισμό και μαγνητισμό υφίσταται σαν ενιαία δύναμη του ηλεκτρομαγνητισμού και δρα σε σωματίδια με ηλεκτρικό φορτίο. Όταν το φορτίο αυτό μεταξύ δυο σωματιδίων είναι με το ίδιο πρόσημα τότε η δύναμη που ασκεί είναι απωστική και ελκτική ανάμεσα στα σωματίδια με αντίθετο πρόσημο. Η ηλεκτρομαγνητική δύναμη κυριαρχεί σε κλίμακες ανάμεσα στα μόρια και τα άτομα και γι αυτό εμφανίζεται στο σύνολο των χημικών και βιολογικών δομών. Τα μποζόνια είναι οι φορείς της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης, όπως ακριβώς και το φωτόνιο για το φως. Οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα φορτισμένα σωματίδια της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης περιγράφονται με όρους ανταλλαγής φωτονίων συνθέτουν την κβαντική ηλεκτροδυναμική.

Η κβαντική θεωρία του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου (QED) προτάθηκε από τον Richard Feynman την δεκαετία του 40 και έκτοτε τα διαγράμματα Feynman είναι τα πιο χρήσιμα εργαλεία της μοντέρνας φυσικής που δείχνουν απεικονιστικά την σκέδαση για παράδειγμα, ανάμεσα σε δυο ηλεκτρόνια της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης προσφέροντας μεγάλο βοήθημα στην επανακανονικοποίηση (αντιμετώπιση των απειρισμών).

Τρίτη είναι η ασθενής πυρηνική δύναμη δρα κυρίως στο σχηματισμό των χημικών στοιχείων που εμφανίζονται στη δράση της καύσης των άστρων, όπου οφείλεται και η εκπεμπόμενη ραδιενέργεια από αυτά. Μετά την ενοποίηση του ηλεκτρισμού και μαγνητισμού από τον Μάξγουελ, ο Sheldon Glashow, ο Abdus Salam και ο Steven Weinberg, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον, προέβλεψαν πώς θα μπορούσε να ενοποιηθεί η ηλεκτρομαγνητική δύναμη με την ασθενή πυρηνική δύναμη, συνδέοντας τα φαινόμενα της ραδιενέργειας και της θερμοπυρηνικής σύντηξης στους αστέρες με τα γνωστά φαινόμενα του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού.

Η ηλεκτρασθενής θεωρία προέβλεπε ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας ουδέτερος φορέας για την ασθενή δύναμη (που ονομάστηκε Ζ0) όπως και οι φορτισμένοι φορείς (που ονομάστηκαν W+ και W-), και ότι το Ζ0 πρέπει να προκαλεί ασθενείς ουδέτερες αντιδράσεις, που δεν είχαν παρατηρηθεί ως τότε. Οι πρώτες από αυτές τις αντιδράσεις παρατηρήθηκαν στο CERN και στο θάλαμο φυσαλίδων Γκαργκαμέλ.

Η ασθενής πυρηνική δύναμη λοιπόν εκδηλώνεται μεταξύ των μποζονίων W και Z και έχει πολύ μικρή εμβέλεια. Αυτή ευθύνεται για την μετατροπή των πρωτονίων σε νετρόνια ή το αντίστροφο, διαδικασία που είναι γνωστή σαν ραδιενεργός διάσπαση β. Τα σωματίδια W και Z παρατηρήθηκαν μόλις το 1983.

Τέλος, τέταρτη είναι η ισχυρή πυρηνική δύναμη είναι αυτή που ευθύνεται κυρίως για την ενεργειακή πηγή των άστρων και των πυρηνικών σταθμών που κατασκευάζουμε στη Γη. Τα συστατικά των πυρήνων, ενός ατόμου, ανάμεσα στα θετικά πρωτόνια και τα ουδέτερα νετρόνια (νουκλεόνια) όπως και τα συστατικά τους, τα κουάρκς (που όλα μαζί λέγονται γλοιόνια) συγκρατούνται με την ισχυρή πυρηνική δύναμη. Σχετικά με το «χρώμα» των κουάρκς ασχολείται η κβαντική χρωμοδυναμική (QCD) επανακανονικοποιώντας τα χρώματα των κουάρκς. Καμιά σχέση βέβαια με τα γνωστά μας χρώματα. Οι φυσικοί στην ουσία αναφέρονται στο χρωματικό τους φορτίο (κόκκινο, πράσινο, μπλε) που το καθένα εκφράζει μια ιδιότητα. Το καθένα από αυτά έχει και ένα αντίστοιχο αντικουάρκ και φυσικά ένα αντιχρώμα. Τα δυο ζεύγη αντιθέτων χρωμάτων σχηματίζουν ένα άχρωμο ζεύγος που είναι ένα ασταθές σωματίδιο που λέγεται μεσόνιο. Τρία κουάρκ με διαφορετικό χρώμα σχηματίζουν τα βαρυόνια, ενώ τα τρία αντικουάρκ σχηματίζουν τα αντιβαρυόνια.

Οι ισχυρές δυνάμεις μεταξύ των κουάρκς είναι μικρές όσο αυτά βρίσκονται κοντά το ένα με το άλλο, όμως αυξάνονται όσο απομακρύνονται, σαν να είναι δεμένα μεταξύ τους με αόρατα λαστιχάκια. Τούτη η ιδιότητα που προσδιορίζεται από την QCD ονομάζεται ασυμπτωτική ελευθερία και απαντά γιατί τα κουάρκς δεν εντοπίζονται ελεύθερα στη φύση.
Μετά την ενοποίηση της QED οι φυσικοί την δεκαετία του ’70 προσπάθησαν να βρουν τρόπο να ενσωματώσουν σε αυτήν και την ισχυρή δύναμη επινοώντας τις Μεγάλες Ενοποιημένες Θεωρίες γνωστές σαν GUT που προβλέπουν ότι το υλικό των πρωτονίων διασπάται ύστερα από
1032  χρόνια! Ο αριθμός αυτός είναι τεράστιος, αφού η ηλικία του παρόντος σύμπαντος δεν ξεπερνάει το μέγεθος των 1032 ετών! Στην κβαντομηχανική όμως όταν προβλέπουμε τον μέσο χρόνο ζωής ενός σωματιδίου εννοούμε ότι κάθε σωματίδιο έχει 1 στις 1032 πιθανότητες να διασπαστεί. Άρα σύμφωνα με την στατιστική μια δεξαμενή που περιέχει 1032 πρωτόνια λογικά θα έπρεπε σε λίγα χρόνια να παρατηρούμε κάποια πρωτόνια να διασπώνται. Σε έναν όγκο 1000 κυβικών μέτρων νερού υπάρχουν 1032 πρωτόνια, πράγμα που εύκολα θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε για να πειραματιστούμε σε μεγάλα βάθη όμως μέσα στη γη για να ελαχιστοποιήσουμε τον θόρυβο από τις κοσμικές ακτίνες.

Πέρα απ’ όλες αυτές τις δυσκολίες της ενοποίησης της ασθενούς και της ισχυρής δύναμης η βαρύτητα παραμένει ακόμα έξω από κάθε ενοποίηση που θα μας επέτρεπε μια «Ενοποίηση των Πάντων»! Ο κύριος λόγος που απέχουμε ακόμα από μια τέτοια ενοποίηση είναι η «Αρχή της Αβεβαιότητας» του Heisenberg και η υπερβαρύτητα που προσδιορίζει ένα είδος συμμετρίας, που η θεωρία αποκαλεί με τον όρο υπερσυμετρία στην οποία τα σωματίδια δυνάμεων και τα σωματίδια της ύλης αποτελούν τις δυο όψεις του ίδιου πράγματος! Η δυσκολία στο εγχείρημα αυτό είναι οι απειρισμοί της θεωρίας που προκύπτουν από τα σωματίδια δυνάμεων και τα αντίστοιχα σωματίδια της μάζας ώστε να αλληλοαναιρούνται (κάθε κουάρκ πρέπει να έχει και έναν σωματιδιακό σύντροφο δύναμης ώστε οι απειρισμοί από τους κλειστούς βρόχους να αλληλοαναιρούνται). Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της θεωρίας οι σωματιδιακοί σύντροφοι έπρεπε να έχουν 1000 φορές την μάζα του πρωτονίου, όμως τόσο βαριά σωματίδια δεν έχουν εντοπιστεί ακόμα, ούτε στον Μεγάλο Αδρονικό Επιταχυντή της Γενεύης.

Η θεωρία αυτή βόλευε στην ανάπτυξη της θεωρίας χορδών στην οποία τα σωματίδια δεν ήταν μαθηματικά σημεία αλλά μοτίβα ταλάντωσης που είχαν μήκος, όμως όχι ύψος και πλάτος, παρόλο το παράξενο χαρακτηριστικό της θεωρίας που πρέπει να θεωρούμε τον χωροχρόνο όχι με 4 αλλά με 10 διαστάσεις εξαιρετικά καμπυλωμένες και περιτυλιγμένες σε έναν ιδιαίτερα μικρό χώρο! Μια από τις πέντε διαφορετικές θεωρίες χορδών, η θεωρία «Μ» δέχεται ότι αντί των 10 υπάρχουν 11 διαστάσεις και ίσως να μην ταλαντούνται μόνο αυτές αλλά να υπάρχουν και σημειακά σωματίδια, δισδιάστατες μεμβράνες, τρισδιάστατες φυσαλίδες και άλλα «τρελά» πράγματα που ούτε και εγώ δεν καταλαβαίνω!

Αυτό που έχει σημασία εδώ που φτάσαμε είναι ότι ανάλογα με το πώς καμπυλώνεται ο εσωτερικός χώρος δίνει την δυνατότητα για την ύπαρξη και ενός διαφορετικού σύμπαντος, πλήθος που η θεωρία φτάνει στον αριθμό των
10500 δυνατών συμπάντων, το καθένα με τους δικούς του νόμους! Για να αντιληφθείτε το πλήθος του τεράστιου αυτού αριθμού θα πάμε πάλι σε ένα παραστατικό παράδειγμα με γνωστό θέμα για να κάνετε τη σύγκριση: Αν κάποιο ον, σαν εκείνο τον Δαίμονα του Λαπλάς ας πούμε, ήθελε να αναλύσει τους νόμους που προβλέπονται για καθένα από αυτά τα σύμπαντα, μέσα σε ένα μόλις χιλιοστό του δευτερολέπτου, και άρχιζε τον υπολογισμό από την αρχή της Μεγάλης Έκρηξης, μέχρι αυτή τη στιγμή θα είχε υπολογίσει μόλις τα… 1020  σύμπαντα! Από αυτά όμως σήμερα, μόνο ένα γνωρίζουμε: αυτό που κατοικούμε! Άραγε, τι λέτε… αν υπάρχουν και άλλοι κόσμοι, πώς λέτε να μοιάζουν;
Σε ένα συμπόσιο προς τιμή του Κοπέρνικου το 1973 στην Καρακοβία ο θεωρητικός αστροφυσικός Μπάρντον Κάρτερ διατύπωσε την «ανθρωπική αρχή» σαν φιλοσοφική θεώρηση ότι η κατάστασή μας είναι αναπόφευκτα προνομιακή σε κάποιο βαθμό σε αντιδιαστολή της Κοπερνίκειας άποψης που λέει ότι οι άνθρωποι δεν βρίσκονται σε προνομιακή θέση στο Σύμπαν. Αυτό το συμπέρασμα το έβγαλε ο Κάρτερ επειδή είναι απίθανο ένα Σύμπαν γεμάτο μαύρες τρύπες και μεγάλης κλίμακας στροβιλώδεις κινήσεις άστρων και γαλαξιών να αναπτύξουν ομοιομορφία και ανάπτυξη ζωής, εννοώντας ότι οι σημερινές φυσικές συνθήκες του Σύμπαντος θα ήταν πολύ διαφορετικές αν οι συνθήκες της αρχέγονης κατάστασης διέφεραν έστω και ελάχιστα.

Όμως η «Ανθρωπική αρχή» θυμίζει τα ανόητα τελεολογικά επιχειρήματα που λένε ότι στον κόσμο μας είναι όλα έτσι φτιαγμένα ώστε να μπορούμε να ζήσουμε, ενώ αν ήταν λίγο διαφορετικός δεν θα μπορούσαμε. Ο Μπέρτραντ Ράσσελ το διατύπωσε πιο χαριτωμένα με ένα παράδειγμα λέγοντας ότι μερικοί ισχυρίζονται ότι οι λαγοί έχουν λευκή ουρά για να διευκολύνουν τους κυνηγούς στο σημάδι και όχι επειδή η ουρά τους είναι λευκή διευκολύνονται οι κυνηγοί στο σημάδι! Θυμηθείτε και το σχόλιο του Βολταίρου που ειρωνευόταν εκείνους που έλεγαν ότι ο θεός σχεδίασε τη μύτη έτσι ώστε να μπορούμε να στηρίζουμε τα γυαλιά μας! Όμως, ας σοβαρευτούμε.

Να ένα παράδειγμα της σταθεράς λεπτής υφής: Η σταθερά α είναι το πηλίκο της ταχύτητας (v) που έχει το ηλεκτρόνιο στην κοντινότερη τροχιά (στοιβάδα) με τον πυρήνα του ατόμου δια την ταχύτητα του φωτός (α=v/c). Μια μικρή διαφοροποίηση της τιμής της σταθεράς λεπτής υφής, για παράδειγμα <4% δεν θα επέτρεπε στα άστρα να συνθέσουν βαρύτερα στοιχεία, όπως για παράδειγμα τον άνθρακα οπότε δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί η ζωή, όπως την ξέρουμε με βάση τον άνθρακα. Η σταθερά λεπτής υφής είναι ένας αριθμός όπως αυτός: 1/137 ή ένα κλάσμα σαν και αυτό: 0,0072973525693 ή καλύτερα να το θυμάστε έτσι: 137.

Ο Κάρτερ προφανώς αναφέρεται στις σταθερές που ελάχιστα αν διέφεραν δεν θα μπορούσαν να σχηματίσουν ζωή. Αν υπάρχουν, όπως είπαμε πιο πάνω
10500   δυνατά σύμπαντα, μπορείτε να αναλογιστείτε σε έναν άπειρο χρόνο πόσες δυνατότητες έχει το Σύμπαν κάποτε να αναπτύξει ζωή, όταν οι σταθερές θα είναι τέτοιες, σαν αυτές που παρατηρούμε σήμερα που υπάρχει ζωή. Όπως είπε και ο Στήβεν Χώκινγκ «βλέπουμε το Σύμπαν να είναι αυτό που είναι, γιατί αν ήταν διαφορετικό δεν θα βρισκόμασταν στη γη για να το παρατηρούμε»! Τι πιο απλό!
Μην νομίσετε ότι είπαμε τίποτα φοβερό για την κβαντομηχανική. Μάλλον δεν προλάβαμε να πούμε τίποτα, πέρα από τις περιγραφές του ελάχιστου μεγέθους των αντικειμένων, των στοιχειωδών οντοτήτων για να προσδιορίσουμε ακόμα και τις ανεπαίσθητες μορφές ύπαρξης. Στην επόμενη ανάρτηση ίσως αυτές μας χρησιμεύσουν προκειμένου να διατυπώσουμε κάποια συμπεράσματα που μας αφορούν άμεσα. Ο σκοπός που αναφερθήκαμε στην προηγούμενη ανάρτηση με την θεωρία της σχετικότητας, σε συνδυασμό με την κβαντομηχανική ήταν να μπορούμε να αντιληφθούμε κατά πόσο το μικροσκοπικό παρεμβαίνει στην λειτουργία του μεγάκοσμου. Και όμως, ενώ έτσι συμπεριφέρεται η βάση των στοιχειωδών σωματίων, στην κορυφή του μεγάκοσμου οι νόμοι συμπεριφέρονται αλλιώς και ευτυχώς! Παρέλειψα επίτηδες να αναφερθώ στις παράξενες ιδιότητες της κβαντομηχανικής για να μην πελαγώσετε στα βαθιά νερά της αβεβαιότητας και των παραδόξων που δημιουργούν σε σχέση με την κοινή λογική μας. Πώς να δικαιολογήσω σε μια ανάρτηση φαινόμενα που αντιβαίνουν κάθε ανθρώπινη λογική, όπου η ύλη από ρευστή γίνεται ακόμα αινιγματικότερη όπου ανάμεσα στο ελάχιστο να εμφανίζεται το άπειρο. Όταν κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει την ακριβή θέση ενός σωματιδίου, ούτε την ενεργειακή του κατάσταση, δεν έχει νόημα να πεις ότι συμβαίνει αυτό ή το άλλο, μέχρις να το παρατηρήσει κάποιος. Αν και στη ζωή μας συχνά καλούμαστε να διαλέξουμε το ένα από το άλλο, στο κόσμο του μικρόκοσμου ξαφνικά συμβαίνουν και τα δυο μαζί. Ηλεκτρόνια βρίσκονται ταυτόχρονα σε δυο θέσεις ή ανοίγουν σήραγγες και εμφανίζονται εκεί που δεν τα περιμένεις, πολύ νωρίτερα από ό,τι μάθαμε στη μηχανική, παραβιάζοντας νόμους της όπου το σώμα γίνεται κύμα και κυματοσυνάρτηση ή γάτες να ζουν ταυτόχρονα με το θάνατό τους! Τα βάζεις τότε ή δεν τα βάζεις με το θεό που δεν βαριέται να παίζει ζάρια και να μας ζαλίζει με τις ζαβολιές του...
Κάποιες από αυτές εμφανίζονται όταν αναγκαζόμαστε να επικαλεστούμε την αιτιότητα, την τοπικότητα και την ερμηνεία της κβαντομηχανικής. Η κίνηση αποδείχτηκε ενδογενής ιδιότητα της ύλης. Η μάζα δεν είναι βασικό χαρακτηριστικό των μικροσωματίων. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι οι φυσικές αλληλεπιδράσεις. Όμως στην ανάρτηση αυτή αυτό που πρέπει να κρατήσουμε σαν αξίωμα γιατί δεν υπάρχει δυνατότητα απόδειξης είναι ότι η μόνη ιδιότητα της ύλης που θεμελιώνει τον σύγχρονο υλισμό είναι η αντικειμενικότητα και η αυθυπαρξία της!

Το ζήτημα και της αντικειμενικότητας και της αυθυπαρξίας σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Η πρώτη απαιτεί κυρίως τη φυσική, ενώ η δεύτερη τη φιλοσοφία. Έχει γίνει λόγος και στο παρελθόν γι αυτά και θα αναφερθώ και σε μελλοντικές αναρτήσεις αφού δύσκολα εξαντλείται το θέμα αυτό. Όμως στο θέμα της νέας πραγματικότητας που εμφανίζεται στο κόσμο της κβαντομηχανικής, που πολλοί διαφωνούν ότι στην ερμηνεία για την έλλειψη αιτιοκρατίας στην κβαντομηχανική, θα κλείσω με μια φράση του Μπιτσάκη, ώστε να αφήσω τροφή για μια μελλοντική ανάρτηση. «Στην κβαντική φυσική βρισκόμαστε μπροστά σε μια μορφή καθορισμού: το στατιστικό κβαντικό καθορισμό. Στατιστική δεν σημαίνει έλλειψη αιτιοκρατίας. Σημαίνει μια περισσότερο λεπτή και σύνθετη μορφή καθορισμού… Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα της πραγματικότητας και διαφορετικές κατηγορίες νόμων που τους αντιστοιχούν. Η σημερινή θεωρητική γνώση δεν εξάντλησε ούτε τα υπαρκτά επίπεδα, ούτε τις δυνατές μορφές φυσικών νόμων» Ευτύχης Μπιτσάκης «Η δυναμική του ελάχιστου» εκδόσεις ΔΑΙΔΑΛΟΣ σελ. 269-270.

Μετά από όλα αυτά τι μένει; Μάλλον τίποτα. Το πνεύμα δεν φαίνεται να συνέχει στη δομή της υλικής πραγματικότητας. Εμφανίζεται σαν εγκεφαλική δραστηριότητα σε κάποιο σημείο της εξελικτικής πορείας του νοήμονος όντος. Όμως αυτό θα μας απασχολήσει στην επόμενη ανάρτηση σε αντιδιαστολή με την ύλη. Για την ώρα αποδεχόμαστε την ύλη σαν την μοναδική ουσία του κόσμου. Οτιδήποτε άλλο που εφηύρε ο ιδεαλιστικός νους του ανθρώπου, εδώ και χιλιάδες χρόνια, δεν άπτεται του φυσικού κόσμου που γνωρίζουμε, παρά μόνο σαν ιδέα στο κεφάλι κάποιων και σαν αποκύημα της οργιώδους φαντασίας του. Ο θεός, το πνεύμα, ο διάβολος, τα χερουβείμ και τα σεραφείμ, δεν είναι οντότητες υπαρκτές, αλλά κατασκευάσματα του νου, που άπτεται της αφέλειας ή της πονηριάς του. Διαβάστε την επόμενη ανάρτηση: Ύλη και πνεύμα.




Τα βιβλία μου

Τα βιβλία μου
Ο ΝΕΟΣ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ανθολογία 5 διηγημάτων Ε.Φ. (2019 σελ. 204) Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

Τα βιβλία μου

Τα βιβλία μου
ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (2014 σελ. 306) Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

Τα βιβλία μου

Τα βιβλία μου
ΧΑΛΚΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ (2010 δοκίμιο 608 σελίδες) Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

Τα βιβλία μου

Τα βιβλία μου
Η ΚΤΗΝΩΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΟΤΗΤΑΣ (1998 μυθιστόρημα 348 σελίδες) Εξαντλημένο. Λίγα κομμάτια μόνο στο βιβλιοπωλείο "Βιβλιοχαμός" Μαυροκορδάτου 7 Αθήνα σε προσιτή τιμή. Τηλέφωνο 2103824629

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ

1. Οι θρησκείες, το είπαμε πολλές φορές, δεν ενώνουν τους ανθρώπους. Τους χωρίζουν.

Λαίλαπα για την ανθρωπότητα οι θρησκείες, δηλητηριάζουν τη ζωή!

Όπως έλεγε και ο Βολτέρος «Εκείνοι που μπορούν να σε κάνουν να πιστέψεις σε ανοησίες, μπορούν να σε κάνουν να διαπράξεις και εγκλήματα»!

2. Διαβάστε στο άλλο blog Τετραφάρμακος, το επίκαιρο άρθρο Υπάρχει ζωή πριν το θάνατο;


3. Στο έτερο blog «Ας φιλοσοφήσουμε για τη φιλία» αναρτήθηκε νέο θέμα «Για τη φιλία και τη ζωή σύμφωνα με τον Επίκουρο»

4. Πρόσκληση για δράση: αιτήσεις κατάργησης προσευχής και θρησκευτικών συμβόλων στα σχολεία

5. Να και μια είδηση που ενδιαφέρει: Παιδική κατασκήνωση για...άθεους

Επιτέλους υπάρχει επίθεση στην οπισθοδρόμηση!

6. Αντικαταστήστε άχρηστες θρησκευτικές γιορτές με ουσιαστικές γιορτές που εξυψώνουν τον άνθρωπο και την αλήθεια!

Απολαύστε το Children of Evolution και την «Ημέρα της Εξέλιξης» σαν μια πιθανή γιορτή που δεν θα αργήσει να γιορταστεί απ’ όλους μας!

7. Επίσης μην ξεχάσετε κι αυτό: Is This The Real Thing


Σχολιάστε το blog στο σύνολό του

Σχολιάστε το blog στο σύνολό του
Κάντε κριτική, πέστε τη γνώμη σας. Πείτε τη γνώμη σας άφοβα, ελεύθερα, ξάστερα!
Λόγω μεγάλου αριθμού σχολιαστών, παρακαλώ στο τέλος των σχολίων επιλέξτε Νεώτερο ή πατήστε εδώ.





Χριστιανικοί Βανδαλισμοί

Δείτε το λογοκριμένο κομμάτι της ταινίας του Κώστα Γαβρά για τους βανδαλισμούς των Χριστιανών επί της Ζωοφόρου του Παρθενώνα ΕΔΩ.

Ντοκιμαντέρ του Bill Maher Religulous 1 έως 11 με ελληνικούς υπότιτλους

Δείτε το Ντοκιμαντέρ του Bill Maher με ελληνικούς υπότιτλους. Αν δεν εμφανίζονται υπότιτλοι, πατάτε το άσπρο τρίγωνο κάτω δεξιά ενώ παίζει το video και στην στήλη που εμφανίζεται ενεργοποιείτε τους υπότιτλους πατώντας το κουμπί CC. Καλή διασκέδαση. Religulous 1 Religulous 2 Religulous 3 Religulous 4 Religulous 5 Religulous 6 Religulous 7 Religulous 8 Religulous 9 Religulous 10 Religulous 11 …και μια μικρή συνέντευξη του Richard Dawkins στον Bill Maher για όλα

Η ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ - Richard Dawkins

Παρακολουθήστε τις βλαβερές συνέπειες της θρησκείας μέσα από πέντε μικρά video του Richard Dawkins (μέσω paratiritis7's Channel) Αν δεν εμφανίζονται οι ελληνικοί υπότιτλοι ενεργοποιήστε τους με το κουμπί στη δεξιά κάτω πλευρά της οθόνης. Η ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ video: 1-5